Zamknij

Nadleśnictwo Kartuzy istnieje już 150 lat. Niedługo uroczystości

13:10, 03.09.2018 nadesłane/Nadleśnictwo Kartuzy Aktualizacja: 14:25, 04.09.2018
Skomentuj Pierwsza siedziba nadleśnictwa w Kartuzach przy ul. Jeziornej i widok na Lasy Mirachowskie z lotu ptaka. fot. archiwum Nadleśnictwa Kartuzy Pierwsza siedziba nadleśnictwa w Kartuzach przy ul. Jeziornej i widok na Lasy Mirachowskie z lotu ptaka. fot. archiwum Nadleśnictwa Kartuzy

Nadleśnictwo Kartuzy niedługo będzie świętować 150-lecie istnienia. W Kartuzach odbędą się uroczystości, a towarzyszyć będzie im nadanie jednej z ulic imienia Sobiesława Mościckiego – przedwojennego nadleśniczego. Prezentujemy krótką historię i sylwetki pierwszych kartuskich nadleśniczych w latach 1868-1939.

150. rocznica utworzenia Nadleśnictwa Kartuzy jest szczególną okazją do wspomnień, podsumowań i przypomnienia historii.

- Sto pięćdziesiąt lat to okres pracy aż sześciu pokoleń leśników. To samo sto pięćdziesiąt lat to jednak tylko jedna generacja, prowadzonego ręką człowieka, lasu bukowego – podkreśla nadleśniczy Nadleśnictwa Kartuzy Michał Majewski. - Od momentu, kiedy w 1868 roku utworzono Nadleśnictwo Kartuzy, kilku zmianom uległ model prowadzenia gospodarki leśnej. Wielokrotnie też przekształcano organizację administracji leśnej. Przeobrażenia te oczywiście powiązane były z historią regionu i całego kraju. Zasadniczym i najważniejszym wydarzeniem, mającym wpływ na dzieje nadleśnictwa, było oczywiście odzyskanie przez Polskę niepodległości, a także w następstwie tego wydarzenia, przejęcie przez administrację polską gospodarowania w kartuskich lasach. Zachodzące w ciągu półtorej wieku zmiany nie ominęły naturalnie samych lasów.

Na początku królowała sosna...

Historia Nadleśnictwa Kartuzy rozpoczyna się w roku 1868. Utworzone zostało w okresie zaboru pruskiego, z północno-wschodniej i wschodniej części Nadleśnictwa Mirachowo (obchody: Bilowo, Kosowo i Sianowska Huta) oraz z zachodniej części Nadleśnictwa Jodłowno (obchod: Dąbrowa, Dzierżążno, Kartuzy, Kolańska Huta i Zielony Dwór). Powierzchnia nadleśnictwa wynosiła wówczas 7944 ha.

25 lat później, w 1893 r., przekazano obchody Zielony Dwór (obecnie Leśnictwo Uniradze) oraz Kolańską Hutę do Nadleśnictwa Bukowa Huta (obecnie Nadleśnictwo Kościerzyna). Po tych zmianach powierzchnia Nadleśnictwa Kartuzy zmniejszyła się do 6 300 ha. Nadleśnictwo podzielone zostało na następujące obszary ochronne: Bilowo, Dąbrowa, Dzierżążno, Kartuzy, Kosowo, Smętowo, Sianowo oraz Smolne Błoto. Taki podział przetrwał aż do końca panowania pruskiego.

W pierwszym okresie pruskiego panowania gospodarka leśna w dużym stopniu była zależna od przeprowadzanych reform uwłaszczeniowych. Wszelkie działania dotyczące lasu regulowane były królewskimi ordynacjami leśnymi (Forst Ordnung), które szczegółowo określały np. sposób korzystania z drewna, prowadzenia polowań, rozpalania ognia, wypasu trzody czy użycia broni przez urzędników leśnych. Drugi okres trwający aż do końca zaborów, wyznaczały działania leśnego fiskusa oraz powołanej w 1889 r. Komisji Kolonizacyjnej. Poprzez wykup ziemi i lasów prowadzono politykę zwiększania areału lasów państwowych.

Według danych z 1883 r. w lasach kartuskich dominowała sosna, która zajmowała 70,8 proc. powierzchni. Buk zajmował 24,6 proc. powierzchni, dąb 3,1 proc., natomiast świerk tylko 0,7 proc. 23 lata później, w 1906 r., powierzchnia zajmowana przez świerk zwiększyła się do 9 proc., udział sosny pozostał na tym samym poziomie (podawany jednak jako zmieszany z dębem), natomiast powierzchnia zajmowana przez buk zmalała do 20 proc.

Pierwsza siedziba nadleśnictwa przy ul. Jeziornej 

W okresie pruskim nastąpił czas intensywnego wprowadzania świerka na skalę gospodarczą do kartuskich drzewostanów. Pierwszy udokumentowany drzewostan świerkowy o pow. 2,36 ha został posadzony w Leśnictwie Dąbrowa w 1840 r. Wówczas ważną gałąź gospodarki stanowiło łowiectwo. W pierwszym okresie panowania pruskiego polowano głównie na wilki, które czyniły ogromne spustoszenia w kartuskich lasach. Polowania na inne zwierzęta były najczęściej wydzierżawiane na kilka lat.

Pierwsza siedziba Nadleśnictwa Kartuzy, przy ul. Jeziornej. fot. archiwum nadleśnictwa

Pierwszą siedzibą nadleśnictwa był budynek przy ulicy Jeziornej w Kartuzach, w którym wcześniej mieszkał kartuski landrat (starosta). Z dokumentów zachowanych w archiwum nadleśnictwa wynika, że w 1883 r. budynek był już w posiadaniu pruskiej administracji leśnej. Zabudowania nadleśnictwa obejmowały: dom mieszkalny (10-pokojowy budynek z oszkloną werandą), stajnię z wozownią, stodołę, wychodek, drewutnię oraz osobny budynek, w którym mieściła się kancelaria nadleśnictwa.

W okresie pruskim została wzniesiona także większość obecnie wykorzystywanych leśniczówek. Zachowane dokumenty wskazują, że najstarsze leśniczówki zostały zbudowane już w połowie XIX w., np. Bilowo – 1948 r. , Kosowo – 1859 r., Sianowo – 1878 r.

Leśniczówka w Sianowie. fot. archiwum Nadleśnictwa Kartuzy

Nadleśnictwo w okresie międzywojennym

W 1920 r. nadleśniczy Antoni Stachnik jako pełnomocnik Rządu Polskiego przejął Nadleśnictwo Kartuzy z rąk niemieckich. Nadleśnictwo podporządkowano najpierw Dyrekcji Lasów Państwowych w Gdańsku , a od 1924 r. Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu. Powierzchnia nadleśnictwa w 1924 r. wynosiła 6 225 ha. Zachowano pruski podział nadleśnictwa na 8 leśnictw.

W 1924 r. udział sosny w składzie drzewostanów wynosił 70 %, buka 15% a świerka 13,8%. W 1933 r. obsadę kadrową biura nadleśnictwa tworzyli : nadleśniczy, sekretarz i dwaj podleśniczowie administracyjni. Jeszcze przez kilka lat po przejęciu nadleśnictwa przez polskie władze posługiwano się niemieckimi leśnymi mapami i planami gospodarczymi. Pierwszy polski plan dla nadleśnictwa sporządzono na lata 1925/26 – 1934/35. Wiek rębności dla świerka ustalono na 80 lat a dla pozostałych gatunków na 100 lat. Etat roczny pozyskania drewna wynosił 18 770 m3. Oprócz drewna nadleśnictwo sprzedawało także torf na opał np. w 1924 r. – 12 196 m3. Czerpano również korzyści z wydzierżawiania dużych łąk śródleśnych.

Z uwagi na walory przyrodnicze kartuskich lasów przyjeżdżali tu często naukowcy z wydziałów rolniczo – leśnych, przyrodnicy i studenci leśnictwa. W kartuskich lasach, uznawanych za reprezentacyjne, wielokrotnie organizowano polowania, w których brali udział ministrowie i wojewodowie. Atrakcją były polowania na głuszce, które odbywały się w Leśnictwie Smolne Błoto.

Przedwojenni nadleśniczowie

Pierwszym nadleśniczym Nadleśnictwa Kartuzy był Ludwig Schneider (lata 1868 – 1890), następnie funkcję tę pełnili: Ernst Urlich (lata 1890-1900), Otto Hermann (lata 1901-1920).

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę stanowisko nadleśniczego objął Antoni Stachnik. Był on nadleśniczym w latach 1920-1924. Urodził się w 1884 r. na Wileńszczyźnie. Studia leśne ukończył w Wiedniu. Przed I wojną światową pracował w Nadleśnictwie Jawornik w Karpatach Wschodnich. Po wojnie, w 1920 r., jako pełnomocnik Rządu Polskiego przejmował Nadleśnictwo Kartuzy z rąk niemieckich i przez 4 lata pełnił funkcję nadleśniczego. W 1924 r. objął stanowisko w Nadleśnictwie Gniewino. Później pracował na Wileńszczyźnie, gdzie w 1939 r. został aresztowany przez sowieckie NKWD. Po II wojnie światowej przez kilka miesięcy był nadleśniczym w Nadleśnictwie Mirachowo, następnie w Nadleśnictwie Czersk, gdzie pracował do emerytury. Zmarł w 1960 r.Antoni Stachnik. fot. archiwum Nadleśnictwa Kartuzy

Nadleśniczym w latach 1924-1931 był Gustaw Spława-Neyman. Urodził się w 1890 r. w Fermie Książęcej na Ukrainie. Do wybuchu I wojny światowej studiował leśnictwo w Wiedniu. W 1918 r. wrócił do Warszawy i walczył w 1. pułku szwoleżerów, tzw. „Szwadronu Akademickiego”. Został ranny podczas zdobywania Wilna, w kwietniu 1919 r. W 1924 r. ukończył studia leśne na SGGW w Warszawie i objął stanowisko nadleśniczego w Kartuzach, a od 1931 r. w Nadleśnictwie Ludwikowo. Przed wybuchem II wojny światowej utworzył oddział samoobrony „Przysposobienie wojskowe leśników”. W czasie wojny działał w ZWZ-AK pod pseudonimem „Grzymała”. Był pełnomocnikiem Delegatury Rządu na Kraj ds. leśnych w obwodzie Końskie. W roku 1945 wrócił do Nadleśnictwa Ludwikowo i wraz z profesorem Adamem Wodziczką stworzył Wielkopolski Park Narodowy. W 1947 r. urządził w Jeziorach Stację Bioekologii Leśnej, którą kierował do 1951 r. W 1952 r. wspólnie z Józefem Kostyrko (nadleśniczy Nadleśnictwa Kościerzyna w latach 1927-1931) utworzył w Puszczykowie Muzeum Przyrodnicze. W czasach stalinowskich był szykanowany. W 1953 r. został zmuszony do przejścia na emeryturę. W 1957 r. został zrehabilitowany. Zmarł 1966 r.

Gustaw Spława-Neyman. fot. archiwum Nadleśnictwa Kartuzy

W latach 1931-1939 nadleśniczym był Sobiesław Maria Mościcki. Urodził się w 1900 r. w Rogaticy w Bośni, w 1918 r. wstąpił ochotniczo do Polskiego Korpusu Posiłkowego w Bolechowie na kresach wschodnich. Odznaczony Polską Ligą Wojenną Walki Czynnej. W Francji ukończył Wojskową Szkołę aspirantów-podchorążych w stopniu podporucznika. Do Polski wrócił z armią gen. Hallera. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w szeregach 64 Pułku Piechoty. Do rezerwy zwolniony został w 1920 r. w stopniu porucznika. W 1924 r. ukończył studia leśne na Uniwersytecie Poznańskim i objął służbę cywilną na stanowisku adiunkta leśnego w administracji Lasów Państwowych w Nadleśnictwie Międzyrzecz. W 1931 r. rozpoczął pracę na stanowisku nadleśniczego Nadleśnictwa Kartuzy. Był czynnym rezerwistą, w 1936 r. mianowany kapitanem ze starszeństwem Wojska Polskiego. W 1939 r. zmobilizowany do Wojska Polskiego wziął udział w kampanii wrześniowej, a po agresji Związku Radzieckiego na Polskę dostał się do niewoli sowieckiej. W 1940 r. zamordowany strzałem w tył głowy przez sowieckie NKWD w piwnicy więzienia w Charkowie.

Sobiesław Maria Mościcki. fot. archiwum Nadleśnictwa Kartuzy

Będą świętować 150 lat Nadleśnictwa

W czwartek 20 września odbędą się uroczystości związane ze 150-leciem istnienia Nadleśnictwa Kartuzy. Ulica prowadząca do siedziby nadleśnictwa na Burchardztwie zyska patrona – będzie nosić imię przedwojennego nadleśniczego Sobiesława Mościckiego.

Obecna siedziba Nadleśnictwa Kartuzy znajduje się na Burchardztwie. fot. archiwum

Z okazji jubileuszu powstała także publikacja, w której po raz drugi została utrwalona bogata przeszłość Nadleśnictwa Kartuzy. Jej autorką jest Elżbieta Gostkowska, były nadleśniczy Nadleśnictwa Kartuzy. Książka składa się z trzech części – przybliżona jest historia nadleśnictwa, jest też bogaty album fotografii oraz wspomnienia i refleksje byłych i obecnych pracowników nadleśnictwa. Publikacja zostanie oficjalnie zaprezentowana podczas wrześniowych uroczystości.

W następnym artykule przedstawimy dalszą część historii Nadleśnictwa Kartuzy.

(nadesłane/Nadleśnictwo Kartuzy)

Co sądzisz na ten temat?

podoba mi się 0
nie podoba mi się 0
śmieszne 0
szokujące 0
przykre 0
wkurzające 0
facebookFacebook
twitterTwitter
wykopWykop
komentarzeKomentarze

komentarz(4)

A gdzie to...A gdzie to...

0 1

Leśniczówka w Sianowie czy w leśnictwie Sianowo? 16:23, 03.09.2018

Odpowiedzi:1
Odpowiedz

GawelGawel

0 0

A to nie to samo panie ? 20:20, 04.09.2018


reo

SomsiadSomsiad

2 0

Czy są tam gdzieś dostepne statystyki dotyczące wzrostu pozyskania drzewa? Interesujące byłoby porównanie procentowe do lat ubiegłych. 21:13, 04.09.2018

Odpowiedzi:0
Odpowiedz

Alicja95Alicja95

1 0

Bardzo ciekawy artykuł. Nawet nie przypuszczałam, że nadleśniczy kartuscy mieli tak bogate życiorysy. 16:04, 10.09.2018

Odpowiedzi:0
Odpowiedz

0%