Niejednokrotnie zdarza się, że przy wykonywaniu władzy publicznej dochodzi do wyrządzenia szkody jednostce w związku z wydaniem prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem. W powyższej sytuacji warto rozważyć skorzystanie z instytucji skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
W myśl art. 4171 § 2 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.) jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.
Z przytoczonego wyżej przepisu wynika, że w zainicjowanym procesie przeciwko Skarbowi Państwa o naprawienie szkody, opartym na art. 4171 § 2 k.c. sąd orzekający nie jest upoważniony do dokonywania samodzielnych ustaleń w przedmiocie zgodności danego orzeczenia z prawem. Ustalenia te powinny być poczynione w odrębnym postępowaniu poprzedzającym wystąpienie przez stronę z roszczeniami odszkodowawczymi przeciwko Skarbowi Państwa. Wyjątek stanowią prawomocne orzeczenia, od których skarga nie przysługuje.
W świetle bowiem art. 4241b kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.) w przypadku takich orzeczeń odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem można domagać się bez uprzedniego stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem w postępowaniu ze skargi, chyba że strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych.
Chodzi m.in. o orzeczenia wydane w sprawach egzekucyjnych, a także w postępowaniu upadłościowym. Instytucja skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, jako szczególny środek prawny o nadzwyczajnym charakterze przysługuje od:
- prawomocnych wyroków sądu drugiej instancji kończących postępowanie w sprawie;
- prawomocnych postanowień sądu drugiej instancji kończących postępowanie w sprawie w postępowaniu nieprocesowym.
Co do zasady skarga od w/w orzeczeń przysługuje jedynie wówczas, gdy przez ich wydanie stronie (uczestnikowi postępowania nieprocesowego) została wyrządzona szkoda, a zmiana takiego wyroku (postanowienia) lub uchylenie w drodze innych środków prawnych nie było i nie jest możliwe. Biorąc powyższe pod uwagę, w sytuacji w której strona miała możliwość skorzystania z "innych środków prawnych" (np. ze środków odwoławczych) możliwość wniesienia omawianej skargi jest wyłączona.
Wyjątek przewiduje art. 4241 § 2 k.p.c. wedle którego gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, można także żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu pierwszej lub drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie wyroku w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych.
Przyjmuje się, że orzeczeniem niezgodnym z prawem jest rozstrzygnięcie niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami, z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo wydane w wyniku szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa (wyr. SN z 7.7.2006 r., I CNP 33/06, OSN 2007, Nr 2, poz. 35).
Oprócz strony (uczestnika postępowania) legitymowanymi czynnie do wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia są Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Rzecznik Praw Dziecka.
Skarga może być oparta na podstawie naruszeń prawa materialnego lub przepisów postępowania, które spowodowały niezgodność orzeczenia z prawem. Konieczne jest także uprawdopodobnienie wyrządzenia stronie szkody. Wymagania formalne jakie powinna spełniać skarga określa art. 4245 k.p.c.
Termin na wniesienie analizowanego środka wynosi dwa lata od dnia uprawomocnienia się zaskarżonego wyroku. Skargę wnosi się do sądu, który wydał niezgodny z prawem wyrok. Sąd ten po doręczeniu skargi stronie przeciwnej przedstawia niezwłocznie akta Sądowi Najwyższemu.
W razie uwzględnienia skargi Sąd Najwyższy stwierdza, że wyrok jest w zaskarżonym zakresie niezgodny z prawem. Powyższy prejudykat stanowi jedynie podstawę do wystąpienia przeciwko Skarbowi Państwa z roszczeniami przewidzianymi w art. 4171 § 2 k.c., dla których sądem rzeczowo właściwym będzie sąd okręgowy.
Warto pamiętać, że w sprawach o odszkodowanie z tytułu wyrządzenia szkody przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem stronie przysługuje skarga kasacyjna niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia.
Zgodnie zaś z art. 871 § 1 k.p.c. w postępowaniu przed Sądem Najwyższym obowiązuje przymus adwokacko-radcowski. Od skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia pobiera się opłatę według zasad pobierania opłaty od pozwu lub wniosku wszczynającego postępowanie.
*Aplikant adwokacki
Michał Styś*
p=. *Kancelarie Adwokackie:
Adwokat Dariusz Budnik
Adwokat Anna Zamojska
83 ? 300 Kartuzy, ul. 3 Maja 11/2
Tel. 58 736 66 77*
"http://adwokaci-bz.pl":http://adwokaci-bz.pl
0
0
0
0
0
0
