pixabay.com Licencja: https://pixabay.com/pl/service/license
Niestety proces wytwarzania mleka stwarza idealne warunki do rozwoju chorobotwórczych bakterii – mleko to źródło białka, cukrów i minerałów. Oznacza to, że zapalenie wymienia (mastitis) jest zagrożeniem, z którym trzeba się mierzyć każdego dnia. Nie istnieje sposób na całkowite „uodpornienie” wymienia, dlatego kluczem do ograniczania strat i utrzymania jakości mleka jest czujność, szybka reakcja i rozsądne wykorzystywanie nowoczesnych rozwiązań higienicznych zamiast antybiotyków.
Przez wiele lat standardem leczenia mastitis były antybiotyki. Ich skuteczność pozostaje wysoka, ale nadużywanie tych środków niesie coraz poważniejsze konsekwencje. Drobnoustroje potrafią zmieniać swój materiał genetyczny i omijać działanie substancji czynnych. W praktyce oznacza to, że jedna kuracja udaje się, a kolejna na tę samą grupę bakterii może już nie działać. Każdy antybiotyk wywołuje też efekt immunosupresyjny – osłabia naturalne mechanizmy obronne zwierzęcia. W czasie kuracji krowa staje się podatna na wtórne infekcje i inne schorzenia, z którymi zdrowy organizm by sobie poradził. Ważnym ograniczeniem jest karencja: mleko od krów leczonych antybiotykami nie może być przekazywane do skupu przez określony czas, co generuje straty finansowe.
Co więcej, zbyt częste stosowanie antybiotyków przyczynia się do rozwoju „superbakterii”, czyli szczepów opornych na wiele grup leków. Zjawisko to dotyczy zarówno ludzi, jak i zwierząt. Utrzymujący się wysoki poziom komórek somatycznych w mleku jest często pierwszym sygnałem, że bakterie są oporne i trzeba zmienić strategię.
W walce z zapaleniem wymienia u krowy decydują godziny. Już pierwsza „kluska” w mleku – skrzep widoczny w strudze – jest objawem klinicznym choroby. Zignorowanie takiego sygnału pozwala bakteriom rozmnażać się i prowadzi do rozwoju pełnoobjawowego zapalenia wymienia. Hodowca, który zauważy zmiany w mleku, powinien natychmiast opróżnić chorą ćwiartkę do końca, zadbać o wzorową higienę strzyków (mycie i dezynfekcja) i sięgnąć po wsparcie miejscowe.
W bardzo wczesnym stadium pomocne mogą być maści o różnych formułach działania. Ich skuteczność wynika przede wszystkim z faktu masażu wymienia – poprzez zwiększenie ukrwienia pobudzają naturalne mechanizmy obronne organizmu krowy. Masaż i maści są więc pierwszym krokiem, ale ich efekt często jest ograniczony, gdy stan zapalny szybko postępuje.
Nowym elementem arsenału hodowców są tubostrzykawki z naturalnymi substancjami o działaniu antybakteryjnym, które aplikuje się bezpośrednio do chorej ćwiartki po doju. W przeciwieństwie do antybiotyków, te preparaty nie mają okresu karencji – mleko może być sprzedawane bez przerwy. Bakterie nie wytwarzają przeciw nim oporności, a działanie jest miejscowe, więc nie obciąża organizmu krowy.
Przykładem takiego preparatu jest MASTAN FORTE. Jest to produkt higieniczny o wysokich właściwościach zabezpieczających przed rozwojem mikroorganizmów. MASTAN FORTE aplikuje się od razu po doju, a zabieg powtarza 3–5 razy po kolejnych dojach. Producent zaleca, by w pierwszej aplikacji podać nawet dwie tuby, co zwiększa skuteczność. Preparat można stosować również profilaktycznie – jedna tuba po każdym doju przez 6–7 dni pomaga obniżyć liczbę komórek somatycznych.
Kluczowe zasady, o których warto pamiętać przy stosowaniu takich tubostrzykawek, są proste, lecz decydują o powodzeniu terapii: nie zwlekać z podaniem, rozpocząć kurację od razu przy pierwszej nieprawidłowości w mleku; opróżnić ćwiartkę do końca przed aplikacją, aby preparat trafił tam, gdzie powinien; nie przerywać kuracji przedwcześnie, nawet jeśli poprawa jest szybka. Dzięki tym zasadom hodowca może ograniczyć użycie antybiotyków dowymieniowych nawet o 60–100 %.
MASTAN FORTE zawiera nanocząsteczki srebra, ekstrakt z konopi siewnej, pochodne 1,4‑naftochinonu, laktoferynę i ekstrakty ziołowe. Substancje te wykazują szerokie spektrum działania wobec bakterii, grzybów i innych mikroorganizmów. Dzięki rzadkiej, wodnistej konsystencji preparat dociera głęboko do zatoki mlecznej, a zawarte składniki nie przenikają do krwiobiegu i nie wpływają na metabolizm zwierzęcia. Oznacza to, że MASTAN FORTE nie zaburza fermentacji mleka ani nie powoduje negatywnych skutków ubocznych.
Choć tubostrzykawki pomagają skutecznie walczyć z pierwszymi objawami mastitis, nic nie zastąpi codziennej profilaktyki. Kluczowe elementy to:
Utrzymywanie najwyższych standardów higieny doju: mycie i dokładne osuszanie strzyków, stosowanie jednorazowych ręczników, regularna dezynfekcja sprzętu.
Czyste i suche legowiska – wilgotna, brudna ściółka sprzyja infekcjom.
Stres minimalny: spokojne zwierzęta mają lepszą odporność.
Stałe monitorowanie LKS; utrzymujący się wysoki poziom komórek somatycznych wymaga reakcj. Profilaktyczne zastosowanie MASTAN FORTE może pomóc obniżyć LKS.
Takie proste działania codzienne ograniczają ryzyko zakażenia i zmniejszają prawdopodobieństwo rozwinięcia mastitis.
Domowe interwencje i preparaty higieniczne są skuteczne w początkowej fazie lub jako uzupełnienie profilaktyki. Jeżeli jednak stan krowy budzi niepokój – pojawia się gorączka, wyraźny ból, zaczerwienienie całej ćwiartki, spadek apetytu lub brak poprawy w ciągu 48 godzin – należy wezwać lekarza weterynarii. Specjalista oceni, czy konieczne jest włączenie antybiotyków, oraz może zlecić posiew i antybiogram, by dobrać terapię celowaną.
Mastitis to choroba, której nie da się całkowicie wyeliminować, ale można ją skutecznie kontrolować. Podstawą jest wczesne wykrywanie objawów i natychmiastowe działanie. Maści i masaż wymienia we wczesnym stadium pomagają uruchomić naturalne mechanizmy obronne, a bezkarencyjne tubostrzykawki, takie jak MASTAN FORTE, zapewniają miejscowe działanie antybakteryjne bez konieczności wstrzymywania sprzedaży mleka. Dzięki trzymaniu się prostych zasad aplikacji hodowca ogranicza użycie antybiotyków nawet o 60–100 %, co przekłada się na oszczędności i mniejszą presję selekcyjną na rozwój opornych bakterii.
Nie można też zapominać o codziennej profilaktyce – higienie, dobrostanie zwierząt i monitoringu LKS. Zintegrowane podejście sprawia, że mastitis staje się problemem, którym można zarządzać, a nie czynnikiem destabilizującym całą produkcję. Zdrowe wymię to spokojny hodowca i pewny dochód z mleka.
