Fundusz sołecki będzie obowiązkowy? Trwają prace nad przepisami

W Sejmie rozpoczęły się prace nad ustanowieniem obligatoryjnego funduszu sołeckiego w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich. Proponowane przepisy zakładają też wprowadzenie obowiązku wypłacania sołtysom diet z budżetu gminy. Według przedstawicieli korporacji samorządowych zmiany w tym zakresie mogą osłabić gminy i wymagają szerokiej konsultacji.

Na posiedzeniu sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej oraz Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi odbyło się pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz ustawy o funduszu sołeckim.

Proponowane przepisy dotyczą m.in. wprowadzenia obowiązku wyodrębniania funduszu sołeckiego w każdej gminie wiejskiej i miejsko-wiejskiej. W przypadku pozostałych jednostek pomocniczych jak dzielnice czy osiedla wyodrębnianie funduszu byłoby fakultatywne. Przepisy w tym zakresie miałby obowiązywać od 2026 roku. 

„Około 25 proc. gmin nie ma funduszu sołeckiego i w naszej ocenie jest to pewnego rodzaju nierówność, że 3/4 wspólnot ma fundusz sołecki i sołtysi mogą decydować na co chcą środki przeznaczać, a w co czwartej gminie takiego funduszu nie ma i pewnie od początku, czyli od 2009 roku takiego funduszu nie było. Chcemy to ujednolicić” – mówił w imieniu wnioskodawców poseł Marcin Skonieczka.

Skonieczka zaznaczył, że projekt przewiduje też zwiększenie o 10 punktów procentowych refundację wydatków funduszu sołeckiego. Według szacunków, w 2027 roku do gmin trafiłoby dodatkowe 314 mln zł z budżetu państwa na dofinansowanie zadań realizowanych w ramach funduszu sołeckiego. 

Zgodnie z projektem sołtysi mogliby być upoważniani do określonych czynności w zakresie zarządzania mieniem gminy. Chodzi o to, by wójt mógł upoważnić sołtysa do zawierania umów np. na wynajem świetlicy.

- Nie ma potrzeby żeby mieszkańcy musieli biegać do urzędu gminy, żeby taka umowę zawierać, można to scedować na sołtysa. Dziś nie ma do tego podstawy prawnej – wyjaśnił Skonieczka.

Projekt zakłada też bardziej elastyczną procedurę uchwalania funduszy sołeckich, wprowadzenie diet i ubezpieczenia dla wszystkich sołtysów oraz przepisy umożliwiające powoływanie młodzieżowych rad jednostek pomocniczych .

„To jest bardzo dobry projekt który wzmacnia społeczności lokalne. Znaczna część tych przepisów powinna być bezdyskusyjnie wprowadzona, bo ułatwi samorządowcom realizację swoich zadań” – powiedział poseł Bartosz Romowicz.

Poseł Włodzimierz Tomaszewski proponował rozszerzenie przepisów dotyczących funduszu sołeckiego również na samorządy miejskie jako fundusz np. rad osiedlowych

„Uważam, że funkcjonowanie jednostek pomocniczych jest bardzo dobrym narzędziem na efektywność wydatkowania środków publicznych i że taka swoista partycypacja obywatelska powinna być w tym zakresie rozwijana. Jeżeli mówić o takiej regulacji, to powinna być ona dedykowana wszystkim jednostkom pomocniczym” – powiedział Tomaszewski.

Według przedstawicieli korporacji samorządowych, o ile propozycja wprowadzenia przepisów dotyczących młodzieżowych rad jednostek pomocniczych nie budzi wątpliwości, o tyle nowe regulacje w zakresie funduszu sołeckiego i uprawnień sołtysów wymagają dalszych prac.

Mariusz Marszał ze Związku Gmin Wiejskich RP wskazywał, że samorządy stoją w przededniu wdrożenia nowej ustawy o dochodach JST i wprowadzanie zmian w funduszu sołeckim może budzić wątpliwości

„Chciałbym poprosić, żeby ten projekt ustawy skierować do Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Nie jestem w tej chwili w stanie, bez szerokiej konsultacji, poprzeć tego projektu w takiej formie w jakiej został złożony” – powiedział Marszał.

Według Marka Wójcika ze Związku Miast Polskich zmiany dotyczące funduszu sołeckiego i kompetencji sołtysów budzą kontrowersje, ponieważ tak skonstruowany przepis „buduje czwarty szczebel samorządu terytorialnego”.

„Ten projekt, w tej wersji osłabia gminę, zarówno organ wykonawczy jak i stanowiący i trzeba sobie po prostu powiedzieć czy chcemy wprowadzać rewolucje w ustroju samorządowym czy nie. Jestem za społeczeństwem obywatelskim, ale nie na siłę” – powiedział Wójcik. „Propozycja obowiązkowego funduszu sołeckiego i mówię to jako autor tej ustawy nie wydaje mi się być racjonalna” – dodał.

Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz ustawy o funduszu sołeckim został złożony w Sejmie 31 lipca przez posłów Klubu Parlamentarnego Polska 20250-Trzecia Droga. Zgodnie z informacją zamieszczoną na stronie Sejmu, 8 sierpnia projekt skierowano do opinii do organizacji samorządowych. Stanowisko w tej sprawie przekazał Związek Powiatów Polskich, który krytycznie ocenił narzucanie gminom obowiązków finansowych wobec sołtysów oraz propozycję obligatoryjnego ustanawiania funduszu sołeckiego.

(mr/)