Nietoperze-wampiry na Kaszubach nie występują, ale? (konkurs)

Spośród 22 gatunków nietoperzy występujących w Polsce aż 15 można zobaczyć na Pojezierzu Kaszubskim. Nie ma co prawda wśród nich słynnych nietoperzy-wampirów, które zamieszkują Amerykę Środkową i Południową, ale "nasze" są także niezwykłe pod wieloma względami. Właśnie z nietoperzami związany jest nasz kolejny konkurs.

Oczywiście nietoperze wampiry istnieją i żywią się krwią ssaków i ptaków, ale występują tylko w ciepłym klimacie Ameryki Środkowej i Południowej. Żyjące w Polsce gatunki nietoperzy zjadają ogromne ilości owadów i są niezwykle pożyteczne z punktu widzenia człowieka ? wszystkie są pod ochroną gatunkową.

Leśnicy z Nadleśnictwa Kartuzy szczególnie dbają o ich ochronę pozostawiając przy leśniczówkach do zimowego użytku piwnice, ziemianki, studnie. Latem przekazują do dyspozycji nietoperzy strychy, schrony w postaci budek oraz drzewa dziuplaste.

h3. To nie mysz, ani nie gryzoń... więc co?

Zwierzęta te są niezwykłe pod wieloma względami. Jako jedyne spośród ssaków opanowały sztukę aktywnego latania. Nie są latającymi myszami, a nawet nie są gryzoniami ? należą do owadożernych, ich bliskim kuzynem jest jeż, kret i ryjówka.

Dobrze widzą, ale przemieszczają się i polują w nocy więc korzystają z echolokacji. Ten system orientacji w przestrzeni polega na tym, że zwierzęta te wysyłają przez nos lub pyszczek niesłyszalne przez człowieka ultradźwięki, które odbijają się od przeszkody bądź ofiary i wracają do bardzo czułego ucha. Mózg nietoperza analizuje te dane tworząc przestrzenny obraz sytuacji. Im bliżej znajduje się smakowitego owada, tym odbita fala dźwiękowa szybciej dociera do niego. Bardzo podobnie działa skonstruowany przez człowieka radar montowany np. dla bezpieczeństwa samolotów.

Czasami mówi się, że nietoperze wkręcają się we włosy. Jest to bajka, ale w każdej takiej opowieści jest ziarnko prawdy. Ponieważ używanie echolokacji kosztuje sporo energii, to nietoperze jeżeli znają miejsce, w którym przebywają, np. piwnicę, to zapamiętują znajdujące się przeszkody i latają bez ?włączonego radaru?. A jak w ciemności znajdzie się tam człowiek z długimi, zmierzwionymi włosami na głowie? to taki latający ?na ślepo? nietoperz może otrzeć się o bujną czuprynę. Ale żeby zaraz wkręcić się we włosy? Zdecydowanie nie.

h3. Nietoperze śpią głębokim snem

Od wiosny do jesieni nietoperze bardzo intensywnie żerują, ponieważ muszą zgromadzić zapasy tłuszczu na okres zimowy. Zapadają wtedy w głęboki sen zwany hibernacją. Temperatura ich ciała obniża się do kilku stopni powyżej zera, serce bije zaledwie kilka razy na minutę. Niektóre gatunki mogą nawet krótkotrwale przemarznąć na kość, by po odmrożeniu dalej funkcjonować. Jednak optymalna dla ich snu jest stała temperatura kilku stopni powyżej zera. Dlatego wybierają wilgotne jaskinie, sztolnie kopalni, opuszczone schrony, chłodne piwnice, a nawet nieużywane studnie.

W okresie stycznia i lutego znawcy nietoperzy zwani chiropterologami poszukują śpiących nietoperzy, żeby określić ich gatunki oraz liczebność. Czasami w jednym miejscu znajduje się ich bardzo dużo ? w lochach fortyfikacji międzyrzeckich przebywa ich nawet trzydzieści tysięcy. Takie gromadne wielkie spanie nazywane jest koloniami zimowymi - w odróżnieniu od koloni letnich, kiedy nietoperze tworzą grupy w ciepłych miejscach jak strychy, dziuple, budki dla ptaków czy w specjalnych schronach dla nietoperzy, które zamiast otworu wlotowego mają ok. półtoracentymetrowej szerokości szczelinę.

W takich miejscach gromada nietoperzy pomaga sobie wykarmić młode, a nawet potrafi w pewnym zakresie sterować temperaturą pomieszczenia. Pamiętajcie, żeby nie niepokoić nietoperzy, szczególnie zimą ? rozbudzenie z hibernacji to wielki wydatek energetyczny dla tych sympatycznych zwierzątek. Mogą zużyć zapas tłuszczu i nie dożyć do wiosny.

h3. Tajemnice nietoperzy

Jest wiele tajemnic dotyczących nietoperzy, chociażby ich długowieczność. Jak na tak małe ssaki żyją niesamowicie długo ? znajdowano osobniki nawet blisko czterdziestoletnie. Podobnej wielkości myszy dożywają zaledwie do dwóch lat. Nietoperze ważą bardzo mało w stosunku do swej wielkości. Nocek duży, który ma ok. 40 cm rozpiętości skrzydeł, waży tyle co niecała połowa standardowej tabliczki czekolady, tj. ok. 40 g, a mniejszy karlik tylko 10 g.

h3. Z ostatniej chwili

Ustalono, że w Leśnictwie Kolańska Huta, w ziemiance hibernuje, czyli śpi, 11 nietoperzy. Być może część z nich latem spotkamy na strychu w siedzibie Leśnictwa Uniradze, gdzie co roku funkcjonuje kolonia letnia, w której rodzą się młode.

(Jarosław Pawlikowski, Nadleśnictwo Kartuzy)