Agresywny kornik drukarz. Są na niego sposoby (konkurs)

Wiosna, oprócz bujnego rozwoju życia w lasach, przyniosła także zwiększone zagrożenie dla świerczyn. Wraz ze wzrostem temperatury do swej niebezpiecznej aktywności wrócił bowiem kornik drukarz.

Ten niewielki, mierzący zaledwie ok. 5 mm chrząszcz, stanowi przyczynę szybko następującej śmierci świerków. Wybiera szczególnie drzewa starsze i grube. Oczywiście nie dzieje się tak za sprawą jednego, czy też pary korników, lecz zmasowanego zasiedlenia przez nie drzewa. Kornik drukarz w zasadzie nie może funkcjonować bez świerków. To właśnie pod ich korą owady te odżywiają i rozmnażają się.

h3. Nawet 100 tys. owadów na jednym drzewie!

Samiec kornika często nie jest wiernym partnerem, bowiem do znajdującej się pod korą drzewa komory godowej zwabia zazwyczaj więcej niż jedną samicę (nawet cztery). Każda z nich drąży wzdłuż pnia świerka swój tunel - chodnik macierzysty o długości dochodzącej do 15 cm. Tam w miejscach zwanych nyżami składa jaja. Wykluwające się młode larwy rosnąc wygryzają z kolei swoje własne chodniki.

Po odbyciu cyklu rozwojowego z jednego drzewa może nawet wylecieć 100 tysięcy młodych owadów!
Licznie tworzone przez "rodziców" oraz "dzieci" żerowiska uszkadzają tkanki świerka, przerywając obieg soków i doprowadzają w krótkim czasie do jego śmierci. W wyniku tak szybkiego procesu napotkać można świerki o zielonych koronach i już odpadającej korze.

W kartuskich lasach w ciągu roku rozwijają się dwa pokolenia kornika, a okresami wzmożonego lotu i atakowania kolejnych drzew, tzw. rójki, są zazwyczaj maj oraz lipiec-sierpień.

h3. Kornik wrogiem świerka

Kornik drukarz, z uwagi na umiejętność szybkiego zwiększania swej liczebności stanowi duże zagrożenie dla lasów, w których rosną świerki. W dogodnych dla siebie warunkach kornik może wyrządzić ogromne szkody. Niejednokrotnie w Polsce mieliśmy do czynienia z gradacją tego szkodnika, czyli sytuacją, w której w związku ze zwiększoną jego liczbą naruszona została równowaga środowiska.

Sytuację pogarsza jeszcze to, że w tym samym czasie, niejednokrotnie na tych samych świerkach, swoje miejsce do życia i rozwoju znajdują inne gatunki szkodliwych korników jak: kornik drukarczyk, kornik zrosłozębny, rytownik pospolity, czy czterooczak świerkowiec. Towarzysząc drukarzowi w krótkim czasie powodują zamieranie świerków.

W przypadku kornika drukarza szczególnie korzystnymi okolicznościami do powstania gradacji są pojawiające się w dużych ilościach połamane lub wywrócone przez wiatr czy śnieg świerki. To właśnie na takich uszkodzonych drzewach kornik najczęściej intensywnie się namnaża.

Ostatnie lata to okres wzmożonego zamierania świerków w Nadleśnictwie Kartuzy spowodowanego w znacznej mierze działalnością korników. Największe nasilenie tego zjawiska miało miejsca po raz pierwszy w 2003 roku, natomiast drugi, większy szczyt wystąpił w latach 2007-2008, kiedy to koniecznym było usunięcie rocznie 50-60 tys. m3 drewna z zamierających świerków.

h3. Leśnicy walczą z kornikami o życie świerków

Dziś, kiedy ochrona przyrody znalazła swoje istotne i należne miejsce w codziennym życiu, nie mówi się już o dążeniu do całkowitej likwidacji szkodników wstępujących w swym naturalnym środowisku leśnym. Każdy organizm zajmuje w nim swoje określone miejsce (fachowo zwane niszą ekologiczną) i pełni mniej, bądź bardziej istotną rolę w funkcjonowaniu całości.

Rzeczą naturalną jest to, że zwierzęta żyją kosztem innych organizmów np. pasożytując na nich, czy też żywiąc się nimi. W niektórych momentach dochodzi jednak do tego, iż nadmiernie rozwijające się organizmy jednego gatunku stwarzają zagrożenie dla istnienia innych. Tak też jest z kornikiem drukarzem.

Corocznie w każdym leśnictwie kilkanaście osób podejmuje corocznie szereg działań w celu zmniejszenia powstającego zagrożenia. Regularnie kontrolowane są lasy w celu odnajdywania świerków zasiedlonych przez szkodniki - tzw. drzew trocinkowych.

Można je rozpoznać po żółknącej koronie, a także po wysypujących się drobnych trocinkach, osiadających na kikutach gałązek, łuskach kory, pajęczynach, czy też liściach roślin przy zasiedlonym drzewie. Trocinki powstają w wyniku drążenia chodników przez dorosłe korniki i wypychane są przez samce na zewnątrz.

h3. Korniki "lecą" na feromony

Aby uniemożliwić kornikowi opanowanie kolejnych świerków konieczne jest szybkie wycięcie zasiedlonego drzewa i sprawne wywiezienie drewna z lasu ? jeszcze przed wylotem z niego młodych korników. Jeżeli nie uda zrobić się tego na czas istnieje jeszcze możliwość okorowania drewna. Ten zabieg jest jednak kosztowny. W szczególnie zagrożonych miejscach leśnicy wystawiają na specjalnych konstrukcjach plastikowe pułapki, gdzie umieszcza się feromon.

Ta wabiąca swym zapachem substancja, ściąga korniki do pułapki nawet z odległości kilkuset metrów. Celem zwalczania szkodników, ale także dla obserwacji intensywności i terminów rozwoju korników, ścina się pojedyncze świerki na tzw. pułapki klasyczne. Po pewnym czasie zostają one zasiedlone przez korniki.

W prosty sposób, poprzez odkrycie kory, można się wówczas przekonać, jak przebiega rozwój szkodników. Ilość pojawiających się wgryzień pod korę informuje natomiast o liczebności szkodników w okolicy.
Ochrona lasów przed kornikami jest bardzo kosztowna. W ostatnim czasie Nadleśnictwo Kartuzy wydawało na ten cel przeciętnie 220 tys. zł rocznie. Przy czym w najtrudniejszym w tym względzie 2008 roku kwota ta osiągnęła nawet wartość 550 tys. zł.

Intensywne działania ochronne przeciwko kornikom prowadzi się w okresie, kiedy owady te są aktywne, to jest od kwietnia do września. Po tym czasie korniki jako organizmy zmiennocieplne zapadają w spoczynek zimowy, który odbywa się w ściółce leśnej lub pod korą zasiedlonych świerków. I tak w ukryciu przeczekują około pół roku, by wraz z wiosną kolejnego roku ponowić swą działalność.

Michał Majewski
Nadleśnictwo Kartuzy