Huba ? dręczyciel drzew i korzeni

Huby z pewnością każdy z nas widział wielokrotnie. Niektóre z nich powodują duże zagrożenie dla roślin drzewiastych, jednak atakują przeważnie osobniki osłabione, uszkodzone, przyczyniając się do ich szybszego zamarcia. Wśród hub znajdziemy także i te, które człowiek wykorzystywał od stuleci.

Grzyby nadrzewne, które rosną i rozwijają się w drewnie potocznie nazywane są ?hubami?. Czerpią z drzewa składniki pokarmowe i wytwarzają na nim owocniki. W wyniku ich obecności dochodzi do rozkładu związków budujących drewno, a w konsekwencji do jego zgnilizny i rozpadu.

h3. Jak wygląda huba?

Istnieje wiele odmian grzybów i wiele z nich stanowi poważne zagrożenie dla roślin drzewiastych, ale są też takie, które atakują jedynie osobniki osłabione, uszkodzone przyczyniając się do ich szybszego zamarcia. Huby pojawiają się na ziemi, korzeniach, pniach i gałęziach zarówno żywych jak i martwych drzew, a także na ich drewnie. Ich wygląd, długość życia, budowa są bardzo zróżnicowane. Wśród kształtów hub możemy znaleźć m.in. rozpostarte, pokrywające podłoże mniejszymi lub większymi powłokami i przyrośnięte do niego całą podstawą; owocniki rozpoztarto-odgięte, a także półeczkowate, konsolowate i kopytowate, muszelkowate, nerkowate, kapeluszowate, krzaczkowate.

Grzyby, atakując drewno drzew żywych, drewno składowane po ścięciu i wyróbce oraz drewno konstrukcyjne, doprowadzają do jego rozkładu . Zgnilizna drewna należy do najpoważniejszych wad drewna. Objawia się zmianą barwy i postępującym rozpadem, który wpływa na zmianę właściwości fizycznych, mechanicznych i technicznych drewna.

h3. Różne oblicza huby

Huby poprzez to, że rozkładają drewno żyjących drzew, powoduj duże straty w gospodarce leśnej. Wśród nich znajdziemy jednak i takie, które człowiek od stuleci wykorzystywał, a nawet korzysta z nich nadal.

Do najpopularniejszych gatunków hub należy *hubiak pospolity*. Ma szerokość do 50 cm. Na górnej stronie okryty jest twardą i nie pękającą skorupą. U młodych okazów jest ona aksamitna, u starszych naga i matowa. To gatunek wieloletni. Występuje przez cały rok, na pniach starych, osłabionych drzew liściastych, w szczególności buków lub brzóz. Jest bardzo częsty. Można go spotkać we wszystkich typach lasów, również w nadrzecznych łęgach, gdzie występuje na topoli. To agresywny pasożyt osłabiający drzewa i powodujący białą zgniliznę drewna.

p=.

Dawniej był pożądanym surowcem. Z miąższu kapelusza wyrabiano łatwo zapalającą się hubkę, która już od epoki brązu była wykorzystywana do rozpalania ogniska. Od tych właściwości hubiaka pochodzi jego nazwa łacińska: Fomes to po łacinie podpałka a fomentarius ? zapalający. Z miąższu rozbitego ciężkim młotem wykonywano tampony tamujące krwawienie z ran. Z kapeluszy hubiaka wyrabiano także części garderoby (czapki, kamizelki) Ze starych zapisków historycznych wynika, że był do tych celów wykorzystywany często. Jeszcze obecnie w niektórych krajach Europy żyją ludzie znający się na tym rzemiośle.

*Pniarek obrzeżony* to grzyb wieloletni przyrośnięty bokiem do drzewa (żywego lub martwego). Szerokość owocnika dochodzi do 40 cm, grubość do 15 cm. Starsze owocniki pokryte są twardą skórką barwy szarobrązowej z jaśniejszą strefą przyrostu. W czasie dużych upałów skórka ulega stopnieniu. W Polsce pospolicie występuje na drzewach iglastych (świerk, jodła). Czasem spotykany jest również na drzewach liściastych (np. brzoza, buk) i drzewach owocowych.

p=.

To grzyb niejadalny. Jest groźnym pasożytem drzew, powodującym brunatną zgniliznę drewna. Dawniej, pokrojony i rozbity na płatki owocnik służył do tamowania zewnętrznych krwawień. Tak przygotowany i wysuszony owocnik odznacza się znakomitymi właściwościami higroskopijnymi i antybiotycznymi w stosunku do bakterii zakażających otwarte rany.

*Korzeniowiec sosnowy* występuje w lasach iglastych i mieszanych, zarówno na martwym drewnie, jak i na żywych drzewach. Rośnie głównie na drzewach iglastych, ale również na niektórych liściastych (na brzozie, buku i dębie). Średnica owocnika wynosi 5-10 cm, a kolor jest czerwonobrązowy do ciemnoczerwonobrązowego, w części środkowej także czarnobrązowy. Brzeg przyrostowy ma barwę białą. Obecność owocników świadczy o bardzo już zaawansowanym spróchnieniu drzewa. Zazwyczaj owocniki powstają już po śmierci drzewa, tylko na siedliskach żyznych wytwarzane są jeszcze na żywych drzewach, zawsze jednak ich pojawienie się oznacza nieuchronne obumarcie drzewa.

p=.

To groźny pasożyt i saprotrof powodujący intensywną zgniliznę pstrą (zgniliznę białą jamkowatą). Przez leśników uważany jest za jednego z najgroźniejszych grzybów. Zaatakowane przez niego pnie drzew próchnieją na wysokość wielu metrów, u jodeł i świerków nawet do kilkunastu metrów wysokości. Czasami korzeniowiec poraża całe drzewostany, szczególnie świerkowe, nasadzone na glebach, które wcześniej były użytkowane rolniczo. W takich drzewostanach wyrządza największe szkody. Porażonych drzew nie można już uratować, stosuje się jedynie zapobieganie.

*Boczniak ostrygowaty* to bardzo smaczny grzyb jadalny. Do podłoża przyrasta bokiem. Jest biały, miękki i sprężysty, powierzchnię ma gładką i nagą, tylko przy trzonie pokrytą białą pilśnią. Występuje na martwym drewnie gatunków drzew liściastych takich jak: grab, buk, wierzba, topola i brzoza oraz orzech włoski. Jest dość częsty. Zazwyczaj rośnie w postaci skupionych grup. Składają się z wielu większych i mniejszych okazów, często kępkowato pozrastanych (jak ławice ostryg i stąd pochodzi nazwa tego gatunku).

p=.

Owocniki boczniaka dostarczają łatwo przyswajalnego białka, kwasu foliowego, aminokwasów, witamin z grupy B i soli mineralnych; wykryto w nich także obecność lowastatyny obniżającej poziom cholesterolu we krwi. Jest saprotrofem rosnącym na martwym drewnie, ale również pasożytem atakującym jeszcze żywe drzewa, jednak głównie stare, osłabione lub uszkodzone.
W wielu krajach, w tym w Polsce, prowadzi się uprawę boczniaka ostrygowatego. Uprawia się go na słomie

*Włóknouszek ukośny* (inne nazwy: czarna huba brzozowa, bądź czaga) to owocnik grzyba pasożytującego w szczególności na brzozie, jest mocno spękany o kolorze czarno-brunatnym. Na wschodzie Europy od co najmniej XVI w. jest wykorzystywany przez medycynę ludową do leczenia chorób przewodu pokarmowego, owrzodzenia żołądka i dwunastnicy. Wykorzystywany jest przy chorobach wirusowych, w celu poprawienia procesów przemiany materii, wzrostu odporności organizmu na infekcje, a przede wszystkim w leczeniu wczesnych stadiów choroby nowotworowej.

Według historycznych przekazów grzybem tym został wyleczony Wielki Książę Rusi Kijowskiej Włodzimierz Monomach, który miał raka wargi. W byłym ZSRR wyprodukowano wodny wyciąg z grzyba i zezwolono na wprowadzenie gotowego preparatu o nazwie Befungin, Bin-czaga, o działaniu zmniejszającym ryzyko przerzutów nowotworu. W Polsce w latach 30. XX wieku odnotowano informację o leczniczym działaniu włóknouszka. Warto jednak wiedzieć, że grzyb ten podlega w Polsce ochronie częściowej (rozporządzenie MŚ z dnia 9 lipca 2004 r.), a na Czerwonej Liście ma status: R ? rzadki. Jego pozyskiwanie wymaga zezwolenia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.

(oprac. na podst. materiałów przygotowanych przez Nadleśnictwo Kartuzy)