Pokrzywa (nie)zwyczajna. Parzy, leczy, pielęgnuje i smakuje!

Pokrzywa zwyczajna to roślina powszechnie znana dzięki swoim parzącym właściwościom. Od wieków była też rośliną wszechstronnie użytkowaną, a w ostatnich latach wróciła do łask. To już ostatnie chwile na jej zbiory - rośnie w wilgotnych lasach i właśnie tam, z dala od zanieczyszczeń, powinno się ją zrywać.

Pokrzywa zwyczajna rośnie w wilgotnych lasach i zaroślach, w stanie dzikim występuje w Europie, Azji, Afryce Północnej, Ameryce Północnej, a zawleczona została także na inne obszary i kontynenty. Jest byliną ? zimę spędza w postaci podziemnych kłączy. Czworokątna łodyga i liście pokryte są krótkimi szczecinkami i długimi włoskami parzącymi, zawierającymi m.in. kwas mrówkowy, który ma właściwości silenie drażniące skórę.

p=.

Poparzenie tym kwasem objawia się powstawaniem na skórze piekących bąbli. Włoski z kwasem mrówkowym są dla pokrzywy bronią przed owadami i innymi intruzami, chcącymi naruszyć roślinę. Przez niektórych pokrzywa uważana jest jako chwast. Jednak jeśli jej się bliżej przyjrzeć, zaskakuje ilość zastosowań tej byliny.

p=.

Pokrzywa jest rośliną od dawna wszechstronnie użytkowaną. O jej właściwościach leczniczych pisali już w starożytności m.in. Hipokrates i Pliniusz Starszy. W XIX wieku roślina została zapomniana i traktowana tylko jako pokarm dla ubogich. Wracała do łask jednak w czasach kryzysu (np. podczas wojen światowych). W końcu XX wieku wraz z rozwojem wiedzy o jej właściwościach leczniczych, kosmetycznych, żywieniowych oraz wraz z rosnącym zapotrzebowaniem na naturalne produkty ? pokrzywa zyskała ponownie na znaczeniu i popularności.

Młode liście pokrzywy należy zbierać w kwietniu i maju, oczywiście z dala od miejsc narażonych na zanieczyszczenia czy pyły. W tym czasie pokrzywa ma największej walorów odżywczych i smakowych. W starszych liściach powstają cystolity szkodliwe dla nerek. Już w czerwcu roślina ta zaczyna kwitnąć

h3. Leczy

Pokrzywa zawiera m.in. makro- i mikroelementy: magnez, fosfor, wapń, siarkę, żelazo, potas, jod, krzem i sód; witaminy: A, K, B2, C; związki aminowe, garbnikowe, kwas pantotenowy, kwasy organiczne (m.in. mrówkowy, glikolowy, glicerolowy), olejki eteryczne.

Ma długą tradycję zastosowań leczniczych. W starożytności uznawano jej zdolność do tamowania krwotoków, uznawano za afrodyzjak. Sok z pokrzywy zaprawiany cukrem pito, by wyleczyć zółtaczkę, astmę czy kolki. Pokrzywa do dziś słynie z leczenia zaburzeń nefrologicznych - stosuje się ją, w leczeniu kamicy nerkowej i innych schorzeń układu moczowego. Wspomaga wydalanie z organizmu szkodliwych substancji, np. złogów kwasu moczowego.

p=.

W lecznictwie ludowym biczowanie pokrzywami praktykowano w stanach reumatycznych, przy czym czyniono tak już co najmniej od starożytności. Rzymianie zwali taki zabieg utricatio i przypisywali mu niezwykłą skuteczność, także np. przy leczeniu cholery. Pokrzywa wykorzystywana była w lecznictwie ludowym w Polsce także przy schorzeniach skóry, a suszone ziele palono jak papierosy przy astmie, kaszlu i bólach zębów.

Pokrzywa jest również lekiem dla roślin. Gnojówka z pokrzywy po sfermentowaniu jest doskonałym nawozem organicznym dla warzyw i kwiatów.

h3. Pielęgnuje

Chlorofil otrzymywany z liści pokrzyw ma szerokie zastosowanie w produkcji kremów, maseczek i toników. Kosmetyki z pokrzywy wykorzystywane są one do pielęgnacji skóry i włosów skłonnych do przetłuszczania się. Regularne płukanie włosów roztworem uzyskanym z zalania 100 g posiekanych liści 0,5 l gorącej wody, do którego po ostudzeniu dodaje się 0,5 l 4% octu powoduje, że włosy nie wypadają, stają się elastyczne i lśniące. Pokrzywa pozwala też zwalczyć łupież.

h3. Smakuje

Obecnie liście pokrzywy bywają traktowane jako tzw. zdrowa żywność. Wcześniej jednak traktowana była jak pożywienie głodowe. Jej spożycie w Polsce spadało, zwłaszcza na początku XX w., od II wojny światowej stało się incydentalne, ograniczone głównie do zjadania na surowo jako przekąska dla osób starszych (pamiętających jej częste używanie), dzieci czy osób zainteresowanych. Pamięć o jej kulinarnym potencjale jest jednak stale żywa.

p=.
Zupa z pokrzyw.

Pokrzywy mogą być spożywane analogicznie jak szpinak, dodawane do sałatek lub smażone. Liście należy poddać obróbce cieplnej - przynajmniej sparzyć, przy czym zalecane jest gotowanie ich w niewielkiej ilości wody z dodatkiem masła i czosnku. Suszone liście używane są do sporządzania zimą rozgrzewających naparów. Młode pędy pokrzywy dodaje się do sałatek, sosów lub jajecznicy. Sporządza się z nich także zupę oraz koktajle wzmacniające.

h3. Chroni przed złem

Pokrzywa odgrywała również istotną rolę w wierzeniach, obrzędowości i symbolice. Słowianie od najdawniejszych czasów przypisywali jej właściwości magiczne. W przeddzień św. Jana zabezpieczano się przed demonami, zawieszając ją u wejścia do chat lub na bramach. W tym czasie okadzano krowy pokrzywami, by ustrzec je przed wiedźmami i innym złem. Na polach wiechy z pokrzywy chroniły zasiewy od uroków.

p=.

Przed nadejściem burzy palono pokrzywę wierząc, że dym rozpędzi chmury i ustrzeże od piorunów. Także tkaniny sporządzone z jej włókien miały odstraszać demony.Wierzono poza tym, że liść pokrzywy włożony pod podeszwę do buta chroni przed "zmordowaniem w tańcu i chodzeniu dalekim?. Pokrzywa miała także zapewnić narodziny męskiego potomka, o ile mąż w tajemnicy przed żoną umieścił pod jej łożem wiązkę pokrzyw zerwaną w pełnym słońcu.

(oprac. na podst. Wikipedia i materiałów dostarczonych przez Nadleśnictwo Kartuzy)