Klon zwyczajny (pospolity) to jedno z najbarwniejszych drzew. Jego liście jesienią stają się żółte, pomarańczowe, czerwone, a nawet fioletowe. Możemy go spotkać w różnych typach lasów liściastych od grądów po buczyny i jaworzyny. Najgrubszy klon w Polsce rośnie właśnie w powiecie kartuskim.

Klon w Polsce jest bardzo popularnym drzewem parkowym oraz osiedlowym. Występuje także w lasach i choć nie liczy się w gospodarce leśnej, ceniony jest jako gatunek domieszkowy i ozdobny. Stanowi cenną domieszkę biocenotyczną, najczęściej rośnie razem z bukiem i lipą.

h3. Najgrubsze i największe

Przy leśniczówce Uniradze, około 4 kilometry na północny wschód od Stężycy, znajduje się imponujących rozmiarów klon pospolity (wysokość ok. 27 m, obwód pnia 471 cm). Jego masywny pień i ogromna korona zwracają uwagę i zachwycają swoim majestatem. Drzewo pielęgnowane przez pokolenia leśników zostało w 1955 roku uznane za pomnik przyrody. Szacowany wiek tego drzewa to około 200 lat.

W powiecie kartuskim, w Sulęczynie, w kompleksie hotelowym Leśny Dwór rośnie najgrubszy klon pospolity w Polsce. Klon z Sulęczyna ma 300 lat, 565 cm obwodu, a w 2001 roku zwyciężył w konkursie na najgrubsze drzewo Lasów Państwowych u progu trzeciego tysiąclecia.

Niemal równie gruby był Klon Solarzy. Było to najstarsze drzewo tego gatunku w Polsce. 320-letni kolos o ponad 550-cm obwodzie rósł w Drawieńskim Parku Narodowym. Niestety, tegoroczne deszcze i nawałnice nie oszczędziły ?staruszka?. Runął pod koniec lipca.

h3. Najpiękniejsza jesienna domieszka

Rodzina klonowate liczy aż 150 gatunków drzew i krzewów, rosnących głównie w strefie umiarkowanej i ciepłej, na północnej półkuli. Nasze klony: zwyczajny, jawor i polny tworzą liście dłoniasto wcinane, bardzo charakterystyczne i łatwo rozpoznawalne. Klon zwyczajny jest najbardziej rozprzestrzenionym klonem w Europie. Występuje od środkowej Francji i Pirenejów na zachodzie po środkowy Ural na wschodzie. W Polsce występuje na obszarze całego kraju, z wyjątkiem wyższych partii górskich.

Klon jawor ma również charakterystyczne liście.

Liście klonu polnego

W Nadleśnictwie Kartuzy wchodzi w skład lasów liściastych i mieszanych. Wprowadzany jest jednak tylko w formie pojedynczej lub grupowej domieszki w drugim piętrze drzewostanów. Ze względów biocenotycznych wprowadza się go do drzewostanów np. sosnowych, bowiem korony klonu dają obfity opad ściółki. Próchnica powstająca wskutek rozkładu liści jest bogata w substancje mineralne, co wpływa na żyzność siedliska. Często wprowadza się go na obrzeżach drzewostanu, gdzie jest jednym z gatunków tworzących ekoton.

Częściej niż klon pospolity sadzi się w lasach kartuskich klon jawor, który tworzy w drzewostanach drugie piętro i pielęgnuje drzewostan główny, przeważnie bukowy. Takie drzewostany można spotkać np. w Leśnictwie Kolańska Huta. Tylko w górach jawor tworzy lite drzewostany - jaworzyny.

Klony dwukrotnie w roku zachwycają nas swym pięknem. Najpierw wiosną, gdy jeszcze przed rozwojem liści rozwiną się ich żółte liczne kwiaty, a potem jesienią, kiedy liście przybierają piękne kolory, najpierw żółte a później czerwone. Opadające liście dostarczają glebie substancji organicznych, a kwiaty produkują nektar, który przyciąga owady, co wzbogaca ekosystem i podnosi odporność lasu. Ze skrzydlaków klonu, które skrywają nasiona, dzieci jesienią często robią sobie tzw. ?noski? - umożliwia to lepkie wnętrze po nasionku.

Klony mogą rosnąć zarówno w pełnym słońcu, jak i półcieniu. Niechętnie rosną w skrajnie suchych i podmokłych miejscach. Są niezwykle odporne na mrozy, silne wiatry i zanieczyszczenia powietrza. Kwiaty i owoce klonu są surowcami leczniczymi - w lecznictwie ludowym stosowany były jako środek przeciwbiegunkowy.

h3. Grające drewno klonu

Drewno klonu wyróżnia się oryginalną, żółtawo-białą barwą z różowym odcieniem. Jest twarde, elastyczne i łatwo daje się polerować. Od najdawniejszych czasów do dziś, wykorzystuje się drewno szczególnie jaworu, do produkcji instrumentów muzycznych. Drewno jaworu ma szczególne właściwości rezonansowe, z powodu równomiernego, falistego układu włókien. Robi się z niego pudła rezonansowe do instrumentów muzycznych ? szczególnie skrzypiec i gitar. Z drewna klonu, robił ponoć skrzypce sam słynny Stradivarius.

Drewno klonu znajduje zastosowanie także w meblarstwie. Szczególnie poszukiwane są egzemplarze o falistym układzie włókien, co wykorzystuje się także do produkcji oklein. Dawniej drewno klonu miało bardzo wiele zastosowań, wyrabiano z niego kolby do strzelb, beczki, walce do magla, talerze, łyżki, formy do oscypków oraz ?nader trwałe trzewiki?.

h3. Jawor ? polski platan

Łatwo go rozpoznać po charakterystycznej, łuszczącej się korze. To właśnie ta jego cecha sprawiła, że drugi człon łacińskiej nazwy: acer pseudoplatanus wiąże go z platanem, którego kora podobnie się łuszczy. W przeszłości uważano to za symbol odradzającego się życia.
Sprzyja mu chłodny i wilgotny klimat gór, dlatego tworzy tam zwarte drzewostany ? jaworzyny.

Od niego bierze nazwę wiele miejscowości, np. Jawor ? miasto na Dolnym Śląsku, Jaworzno, Jaworzyna Krynicka, a nawet góra Jawornik ? w paśmie Połoniny Wetlińskiej. Dawniej jawor był wszechobecny w pieśniach ludowych, np. ?Czemu ty dziewczyno pod jaworem stoisz?, czy w najbardziej znanej pieśni Franciszka Karpińskiego:

bq. Już miesiąc zaszedł, psy się uśpiły,
I coś tam klaszcze za borem,
Pewnie mnie czeka mój Filon miły,
Pod ulubionym jaworem.

h3. Drzewo o niezwykłym znaczeniu

Klon był bardzo ważny zwłaszcza dla Indian kanadyjskich. Wykorzystywali oni nie tylko drewno, ale opanowali też sztukę pozyskiwania słodkiego soku z klonu cukrowego. Przez stulecia syrop ten był dla nich źródłem cukru, potrzebnego zwłaszcza podczas długich i srogich zim. Klon uznawano więc za drzewo dające moc przetrwania trudnych sytuacji. Dziś syrop klonowy nazywany jest kanadyjskim ?płynnym złotem?.

Klon jest bardzo popularny w Kanadzie, zwłaszcza jego czerwona odmiana, której liście jesienią zyskują bordowo-czerwoną barwę. Liść klonu znalazł się w kanadyjskiej fladze, a w godle tego kraju widnieją natomiast trzy liście klonu, które wyrastają z jednej gałęzi.

Flaga Kanady

Dawniej z drewna klonowego wykonywano też spody trumien ? deskę, na której kładziono ciało. W dawnych czasach jako drzewo stare i piękne, klon miał sprawować opiekę nad żywymi i umarłymi i miał także moc odpędzania diabła. Powiedzenia ?odpukać w niemalowane? i ?do grobowej deski? wzięło się ponoć właśnie z wiary w cudowne właściwości klonu.

Dawni Słowianie wierzyli, że w klonie mogą żyć ludzie zmarli przed laty ? zabraniano palić więc drewnem klonu. Gdy usychało drzewo, żegnano z nim zmarłego człowieka, ponieważ wierzono, że dusze ludzkie żyją w klonach. A fakt, że pioruny nigdy nie uderzają w klony umacniał wiarę w niezwykłą moc tego drzewa.

Nadleśnictwo zaprasza do odwiedzenia Arboretum, gdzie można podziwiać okazały, piękny, ponad 100-letni klon pospolity o obwodzie ponad 2 m i wysokości 27 m. Rosną tam równie wiekowe klony jawory, a także rzadka odmiana jawor czerwonolistny. Jest to około 50- letnie drzewo o wysokości 22 m, z pniem o obwodzie ok. 70 cm.

Więcej o Arboretum, pisaliśmy "TUTAJ":http://expresskaszubski.pl/lasy-zapraszaja/2017/09/wyjatkowy-przyrodniczy-zakatek-w-kartuzach-zapraszamy-na-spacer-po-arboretum.

(materiał nadesłany przez Nadleśnictwo Kartuzy)