Czym jest otyłość i jak z nią walczyć?

Otyłość to przewlekła choroba metaboliczna charakteryzująca się nadmiernym gromadzeniem tkanki tłuszczowej, które może negatywnie wpływać na zdrowie. Zwykle określa się ją za pomocą wskaźnika masy ciała (BMI), choć bardziej precyzyjne są pomiary rozmieszczenia tkanki tłuszczowej, takie jak obwód talii lub stosunek talii do bioder. Klasyfikacja otyłości według BMI (WHO):

• Prawidłowa masa ciała: 18,5–24,9 kg/m²,
• Nadwaga: 25–29,9 kg/m²,
• Otyłość I stopnia: 30–34,9 kg/m²,
• Otyłość II stopnia: 35–39,9 kg/m²,
• Otyłość III stopnia (olbrzymia): ≥40 kg/m².

Otyłość brzuszna (trzewna):

• Kobiety: obwód talii >88 cm,
• Mężczyźni: obwód talii >102 cm. Jest szczególnie niebezpieczna, ponieważ tkanka tłuszczowa wokół narządów wewnętrznych zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy typu 2, zespołu metabolicznego i niektórych nowotworów.

Przyczyny otyłości

1. Nadmierne spożycie kalorii:

• Wysokokaloryczna dieta bogata w cukry proste i tłuszcze.

2. Brak aktywności fizycznej:

• Siedzący tryb życia zmniejsza wydatek energetyczny.

3. Czynniki genetyczne:

• Predyspozycje genetyczne mogą wpływać na metabolizm i apetyt.

4. Hormonalne i metaboliczne zaburzenia:

• Niedoczynność tarczycy, zespół policystycznych jajników (PCOS), insulinooporność.

5. Stres i zaburzenia emocjonalne:

• Zajadanie emocji, stresowe podjadanie.

Jak walczyć z otyłością?

1. Zmiana stylu życia

Podstawą leczenia otyłości jest trwała zmiana stylu życia, obejmująca:

a) Dieta:

• Deficyt kaloryczny: zmniejszenie spożycia kalorii o 500–1000 kcal/dzień.
• Dieta bogata w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste, białka (chude mięso, ryby, rośliny strączkowe) i zdrowe tłuszcze (oliwa z oliwek, awokado).
• Ograniczenie cukrów prostych, tłuszczów trans, soli i alkoholu.

b) Aktywność fizyczna:

• Minimum 150 minut umiarkowanego wysiłku aerobowego tygodniowo (np. szybki marsz, jazda na rowerze).
• Ćwiczenia siłowe 2 razy w tygodniu w celu budowy masy mięśniowej.

c) Higiena snu i zarządzanie stresem:

• Długi i jakościowy sen (7–9 godzin na dobę).
• Techniki relaksacyjne (np. medytacja, joga) w celu redukcji stresu.

3. Chirurgiczne leczenie otyłości

Operacje bariatryczne (np. bypass żołądkowy, rękawowa resekcja żołądka) są skuteczną opcją dla pacjentów z BMI ≥40 kg/m² lub BMI ≥35 kg/m² z chorobami współistniejącymi, którzy nie osiągają poprawy za pomocą innych metod.

4. Wsparcie psychologiczne

• Terapia behawioralna, aby zmienić nawyki żywieniowe i zwiększyć motywację.
• Leczenie zaburzeń odżywiania (np. kompulsywnego objadania się).

Dlaczego warto walczyć z otyłością?

Nieleczona otyłość prowadzi do wielu powikłań, takich jak:

• Choroby sercowo-naczyniowe (np. zawał serca, udar),
• Cukrzyca typu 2,
• Nadciśnienie tętnicze,
• Problemy z układem oddechowym (np. bezdech senny),
• Zwiększone ryzyko nowotworów (np. raka jelita grubego, raka piersi),
• Pogorszenie jakości życia, ograniczenie ruchomości.

Najczęściej zadawane pytania pacjentów o otyłość i odpowiedzi

1. Czy otyłość to choroba?

Tak, otyłość jest uznawana za przewlekłą chorobę metaboliczną, która wymaga kompleksowego leczenia. Może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak cukrzyca typu 2, choroby serca czy nadciśnienie.

2. Czy można schudnąć bez ćwiczeń?

Tak, utrata masy ciała jest możliwa dzięki odpowiednio dobranej diecie. Jednak aktywność fizyczna przyspiesza proces odchudzania, poprawia metabolizm i wpływa korzystnie na zdrowie ogólne.

3. Jak szybko można schudnąć?

Bezpieczna utrata masy ciała wynosi 0,5–1 kg tygodniowo. Zbyt szybkie chudnięcie może prowadzić do efektu jo-jo i problemów zdrowotnych.

4. Czy istnieje dieta cud na otyłość?

Nie ma uniwersalnej diety cud. Kluczowe jest dopasowanie diety do indywidualnych potrzeb, uwzględniając deficyt kaloryczny, zdrowe nawyki i długoterminową zmianę stylu życia.

6. Dlaczego tak trudno schudnąć?

Otyłość jest wynikiem złożonych czynników, takich jak genetyka, zaburzenia hormonalne, stres, brak snu i styl życia. Organizm często opiera się utracie masy ciała, aby chronić zapasy energii.

7. Czy mogę samodzielnie stosować suplementy na odchudzanie?

Należy być ostrożnym z suplementami. Wiele z nich nie ma potwierdzonej skuteczności lub bezpieczeństwa. Zawsze warto skonsultować się z lekarzem.

8. Jak uniknąć efektu jo-jo?

Aby uniknąć efektu jo-jo, należy wprowadzać trwałe zmiany w stylu życia, unikać restrykcyjnych diet i dążyć do stopniowego chudnięcia. Kluczowe jest utrzymanie aktywności fizycznej i zdrowych nawyków.

9. Czy stres może powodować otyłość?

Tak, stres sprzyja otyłości, zwłaszcza przez zwiększone wydzielanie kortyzolu, który może prowadzić do odkładania tłuszczu trzewnego i kompulsywnego jedzenia.

10. Czy operacja bariatryczna to jedyne rozwiązanie dla osób z dużą otyłością?

Nie, operacja bariatryczna jest ostatecznością. Najpierw próbuje się innych metod, takich jak dieta, aktywność fizyczna i farmakoterapia. Operacja jest zalecana w przypadkach, gdy inne metody zawodzą, a otyłość zagraża zdrowiu lub życiu.

11. Czy mogę mieć otyłość, jeśli BMI mam prawidłowe?

Tak, osoby z prawidłowym BMI mogą mieć nadmiar tkanki tłuszczowej trzewnej (otyłość brzuszną), co wiąże się z podobnym ryzykiem powikłań.

12. Czy muszę całkowicie zrezygnować ze słodyczy?

Nie trzeba całkowicie rezygnować ze słodyczy, ale należy je spożywać z umiarem i jako część zbilansowanej diety. Można też zastąpić je zdrowszymi alternatywami, np. owocami.

13. Jakie badania powinienem wykonać przed rozpoczęciem odchudzania?

Przydatne badania obejmują:

• Morfologię krwi,
• Profil lipidowy,
• Poziom glukozy i insuliny na czczo,
• Badania hormonalne (np. TSH, kortyzol),
• Ocenę funkcji wątroby i nerek.

14. Czy mogę schudnąć, jeśli mam insulinooporność?

Tak, utrata masy ciała jest możliwa, choć może być trudniejsza. Kluczowe są dieta o niskim indeksie glikemicznym, regularne posiłki i aktywność fizyczna.

15. Co zrobić, jeśli nie widzę efektów odchudzania?

Brak efektów może wynikać z:

• Ukrytych kalorii w diecie,
• Niewystarczającej aktywności fizycznej,
• Zaburzeń hormonalnych. Warto skonsultować się z dietetykiem lub lekarzem, aby dostosować plan działania.