Czy przestępstwa mogą się przedawnić i w jakich przypadkach jest to możliwe?

Przedawnienie przestępstwa oznacza, że po upływie czasu określonego w przepisach, sprawca nie podlega odpowiedzialności karnej za popełniony czyn. Warto wiedzieć, że czas ten liczy się od momentu popełnienia przestępstwa i jest on różny w przypadku różnych czynów. W tym artykule odpowiadamy na pytanie, kiedy i jakie przestępstwa ulegają przedawnieniu.

Kiedy ustaje karalność przestępstwa?

Przepisy Kodeksu karnego (art. 101 § 1) informują o tym, kiedy ustaje karalność czynów, w zależności od ich kategorii. Zbrodnia zabójstwa przedawnia się dopiero po 30 latach, a inne najcięższe gatunkowo przestępstwa po 20 latach. W pozostałych sytuacjach przestępstwa przedawniają się:

• Po 15 latach w przypadku czynu karanego karą pozbawienia wolności na okres powyżej 5 lat;
• Po 10 latach w przypadku czynu karanego karą pozbawienia wolności na okres powyżej 3 lat;
• W pozostałych przypadkach okres minimalny przedawnienia wynosi 5 lat.

To jednak nie wyczerpuje odpowiedzi, ponieważ istnieją sytuacje, w których okres przedawnienie postępowania może zostać wydłużony. Określa to art. 102 k.k. Dzieje się tak, gdy przeciwko podejrzanemu zostało wszczęte postępowanie w trakcie trwania podstawowego czasu przedawnienia. Wówczas do tego wymiaru czasu dolicza się 10 lat, chyba że mamy do czynienia z przestępstwem z oskarżenia prywatnego – w takie sytuacji doliczane jest 5 lat.

Przestępstwa z oskarżenia prywatnego przedawniają się szybciej. W ich przypadku karalność ustaje po roku od chwili uzyskania przez pokrzywdzonego informacji dotyczących tożsamości sprawcy, jednak nie później niż z upływem 3 lat od popełnienia czynu.

Przedawnienie przestępstwa, w którym pokrzywdzonym jest małoletni

Odrębne zasady przedawnienia dotyczą przestępstw, które zostały popełnione na szkodę osób małoletnich. W tych przypadkach przepisy mówią, że ustanie karalności sprawcy nie może nastąpić zanim małoletni ukończy 30 rok życia. Dotyczy to takich czynów, jak:

• Występki przeciwko życiu i zdrowiu, popełnione na szkodę małoletniego, zagrożone karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności;
• Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, popełnione na szkodę małoletniego albo gdy treści pornograficzne obejmują udział małoletniego.

Przedawnienie przestępstw a pandemia

Pandemia COVID-19 wymogła wiele zmian prawnych, a część z nich dotyczy również przedawnienia przestępstw. Jest to zrozumiałe o tyle, że działanie sądów oraz innych instytucji jest w czasie pandemii utrudnione. Ustawodawca zdecydował się więc na ingerencję w bieg terminów ustania karalności oraz wykonalności kar. Wprowadzono zasadę, według której w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, a także w okresie 6 miesięcy po ich odwołaniu nie biegnie przedawnienie karalności czynu oraz przedawnienie wykonania kary w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe. Okres wyłączony z biegu przedawnienia liczy się od 14 marca 2020 r. w przypadku zagrożenia epidemicznego i od 20 marca 2020 r. w przypadku epidemii.