Czy potrafisz odróżnić kanię od muchomora sromotnikowego?

Trwa sezon na grzyby. W kaszubskich lasach jest ich co niemiara, przy szosach stoją też przydrożne stragany, gdzie można zakupić owoce lasu. Jednak kupując grzyby lub zbierając je samemu, należy uważać na te najbardziej trujące i umieć je odróżnić od jadalnych.

Najbardziej trującym dla ludzi grzybem w Polsce jest muchomor sromotnikowy. Zajmuje on niechlubne pierwsze miejsce pod względem liczby śmiertelnych zatruć grzybami w naszym kraju. W latach 1977-2004 odnotowano aż 482 przypadki śmierci po jego spożyciu. Bardzo często muchomor ten przez niewprawnych grzybiarzy mylony jest z czubajką kanią. Podpowiadamy, jak odróżnić od siebie te dwa grzyby.

h3. Nierozwinięte grzyby łatwo pomylić!

Pamiętajmy o tym, aby nigdy nie zbierać małych, nierozwiniętych kań. Nawet wprawnym grzybiarzom trudno odróżnić je od nierozwiniętych muchomorów sromotnikowych.

p=.
Nierozwinięta czubajka kania.

p=.
Młode muchomory sromotnikowe.

Nie należy również wierzyć starym przesądom, że ciemnienie cebuli czy czernienie srebrnej łyżki włożonej do potrawy z grzybów dowodzi, że są one gatunkami trującymi. Lepiej zrezygnować też z metody "na smak". Okazuje się, że muchomor sromotnikowy nie ma wcale gorzkiego smaku, a wręcz słodki i przyjemny.

Dorosłe owocniki muchomora już łatwiej odróżnić. Grzyb ten ma kapelusz osiągający do 12 cm średnicy, powierzchnię zaś suchą i matową, a po deszczu - wilgotną i lekko błyszczącą.

p=.
Muchomor sromotnikowy.

Na brzegu kapelusza nie występują prążki. Jego barwa jest bardzo zmienna: od zielonkawej, oliwkowej, brunatnawej do niemal białej.

Na spodniej stronie kapelusza znajduje się hymenofor blaszkowy (część owocnika). Blaszki są białe, wyraźnie wybrzuszone i nie zrastają się z trzonem. Muchomor sromotnikowy nie posiada pierścienia na trzonie, a zamiast niego - przyrośnięty, zwieszający się kołnierz.

p=.
Kapelusz muchomora sromotnikowego.

Natomiast pierścień pod kapeluszem czubajki kani jest wełniasty, ruchomy i można go przesuwać po trzonie.

p=.
Pierścień u kani jest ruchomy.

Podstawa trzonu kani jest bulwiasta i zgrubiała, ale nie ma pochewki, a podstawa trzonu muchomora ma pochewkę. Powierzchnia kapelusza u czubajek jest pokryta przyrośniętymi, odstającymi wełnistymi łuseczkami. Brzeg kapelusza jest postrzępiony, zazwyczaj biały

p=.
Czubajka kania.

p=.
Kapelusz kani.

h3. Toksyny niszczą wątrobę, nerki i inne narządy

Zatrucie muchomorem sromotnikowym jest szczególnie groźne, ponieważ jego owocnik zawiera wyjątkowo toksyczne substancje. Zawiera dwa rodzaje toksyn: fallotoksyny oraz amatoksyny. Główną toksyną odpowiedzialną za zatrucie po spożyciu muchomora sromotnikowego jest alfa-amanityna. Toksyny te powodują nieodwracalne uszkodzenie wątroby i innych narządów ciała.

Pierwsze objawy zatrucia pojawiają się późno, bo dopiero po 8-12 godzinach od spożycia grzybów, gdy większość trucizny została już wchłonięta do krwi. Są to dolegliwości objawiające się zawrotami i bólami głowy, nudnościami, wymiotami, bólem brzucha, biegunkami, przyspieszeniem tętna, trudnościami w oddychaniu. Czasami następuje na jakiś czas poprawa samopoczucia, jednak jest ona złudna, toksyny nie przestają działać i niszczą wątrobę, nerki i inne narządy ciała. W wyniku uszkodzenia jelit występują krwawe biegunki, w wyniku uszkodzenia szpiku kostnego niedokrwistość, w wyniku uszkodzenia serca jego stłuszczenie i niedomoga krążenia (sinica).

W wypadku muchomora sromotnikowego dla dorosłej osoby dawkę śmiertelną stanowi zwykle ok. 50 gram owocnika (czyli pół kapelusza dorodnego okazu), a dla dziecka - nawet połowa tej ilości. Leczenie jest długotrwałe, skomplikowane i kosztowne, a pacjent może doznać trwałego uszczerbku na zdrowiu. Bywa - zwłaszcza w wypadku zatruć u dzieci, że konieczna staje się transplantacja wątroby.

h3. Co zrobić w przypadku wystąpienia objaw zatrucia?

Po pierwsze, należy opróżnić żołądek chorego, podając mu do picia duże ilości lekko osolonej wody. Po drugie, w miarę możliwości trzeba zabezpieczyć resztki potrawy lub ewentualnie wymiociny, które mogą posłużyć do analizy chemicznej. Po trzecie - jak najszybciej skontaktować się z lekarzem i przewieźć chorego do szpitala. Jeśli tę samą potrawę jadło więcej osób, wszystkie powinny zostać przebadane i poddane obserwacji, nawet jeśli nie odczuwają niepokojących objawów.

h3. Jak zbierać bezpiecznie?

Aby zapobiec tragedii grzyby należy zbierać w towarzystwie doświadczonej osoby, umiejącej odróżnić poszczególne gatunki lub pokazać jej zawartość naszego koszyka. Przypominamy jeszcze raz, aby nie zbierać zbyt młodych grzybów, a jeśli mamy wątpliwości czy są jadalne, należy je zostawić. Osoby nieznające się w ogóle na grzybach, powinny zaopatrzyć się w dobry atlas grzybów i nie zbierać tych, które pod spodem owocnika mają blaszki.

(oprac. na podst. materiałów przygotowanych przez Nadleśnictwo Kartuzy)