Zimowy las jest cichy, zupełnie inny niż wiosną, gdy rozbrzmiewa w nim kaskada dźwięków. Jednak spacerując po lesie można usłyszeć charakterystyczny śpiew... kruka. To nasz największy i najcięższy ptak śpiewający, właśnie trwa jego okres lęgowy. Podczas toków kruki wykonują widowiskowe powietrzne akrobacje.

Kruki to ptaki drapieżne. W okresie międzywojennym w Polsce były zwalczane i zostały prawie wytępione. Dopiero ochrona tego gatunku sprawiła, że od 1948 roku populacja kruków zaczęła wzrastać.

Kiedyś kruk zamieszkiwał rozległe puszcze, nie zbliżał się do siedzib ludzkich. Teraz zmienił zwyczaje ? stał się mniej płochliwy, gniazduje na terenach rolniczych, a nawet w miastach.

h3. Śpiewak i akrobata

To jeden z dwóch największych krukowatych obok kruka grubodziobego i prawdopodobnie najcięższy ptak z rzędu wróblowych. Dojrzały kruk mierzy od 56 do 69 cm, a udokumentowana masa ciała wynosi od 0,69 do 1,63 kg.

Kruki, wbrew krążącym przekonaniom, nie są długowieczne. Na wolności dożywają zwykle około 10-15 lat (według danych opartych na obrączkowaniu), jednak rejestrowano także osobniki w wieku ponad 40 lat. Znany jest przypadek kruka z londyńskiej twierdzy Tower, który na zamku dożył... 44 lat.

To również największy i najcięższy ptak śpiewający, bogactwo jego głosów jest zadziwiające. W lesie z daleko zwraca uwagę donośnym, głębokim, gardłowym krakaniem. Kruki przystępują do lęgów bardzo wcześnie, przy sprzyjającej pogodzie już w lutym, ale zwykle w marcu da się zauważyć ich ożywienie w rewirach lęgowych i niezwykłą aktywność głosową, a czasem nawet koncertujące duety par lęgowych.

Śpiew kruka:

Już teraz można obserwować ich loty tokowe, które są bardzo efektowne. Ptaki wykonują prawdziwe powietrzne akrobacje rzucając się w dół i szybując nad lasem lotem żaglowym charakterystycznym dla ptaków drapieżnych. To prawdziwy spektakl natury...

Kruk wciąż mylony jest z gawronem czy wroną. Tymczasem bardzo łatwo go odróżnić ? jest o wiele większy i masywniejszy, rozpiętością skrzydeł dorównuje myszołowowi, ale ma inną sylwetkę, smukłą głowę i długi ogon. Łatwo poznać go, gdy szybuje z charakterystycznym klinowato rozszerzonym ogonem.

h3. Wierny i inteligentny jak.. kruk

U kruków nie występuje dymorfizm płciowy, a gatunek uważany jest za monogamiczny. Pary prawdopodobnie dochowują sobie wierności do końca życia. Poza okresem lęgowym ptaki tworzą często stada (z reguły rodzinne) liczące nawet kilkanaście osobników.

Duże i solidne gniazda znajdują się w szczytowej partii korony wysokich drzew, najchętniej sosny lub świerka. Gniazdo zbudowane jest w podstawie z grubych gałęzi i drobniejszych patyków z dodatkiem korzonków, traw i mchu, we wnętrzu wylepione ziemią i wyścielone trawami, mchem i sierścią.

Pod koniec lutego samica składa od 4 do 7 jaj, które potem wysiaduje. Jej partner zaopatruje ją w tym czasie w pokarm. Wysiadywanie trwa najczęściej trzy tygodnie.

Kruk jest wszystkożerny, jednak zdecydowanie preferuje pokarm zwierzęcy. Je padlinę, owady i odpady spożywcze, a także ziarna zbóż, jagody, owoce. Jest aktywnym drapieżcą, poluje na zające, mniejsze ptaki, plądruje również gniazda innych gatunków ptaków w poszukiwaniu jaj i piskląt. Kruki bronią swego terytorium łowieckiego, atakują i przeganiają nawet bieliki.

Ptaki te są niezwykle inteligentne. Szybciej niż inne gatunki odnajdują padlinę, co, jak udowodniła Nuria Selva Fernandez podczas badań w Puszczy Białowieskiej, pozwala przetrwać zimę nie tylko im, ale i innym zwierzętom. Okazuje się, że kruki, odkrywając w lesie miejsca ucztowania wilków, kraczą i hałasują, co zwabia w to miejsce inne zwierzęta ? m.in. orły, bieliki, sójki, kuny i lisy.

Podobnie jak inni przedstawiciele swojego gatunku, uwielbiają zbierać błyszczące przedmioty i chować je w różnych miejscach. Często urządzają przy tym spektakl, udając, że ukrywają skarb w jednym miejscu, a tak naprawdę przenoszą go w inne.

Kruk krukowi oka nie wykole ? w mądrości ludu zachowało się przekonanie o niezwykłym rozumie tych istot, które były w stanie dobrze ze sobą współpracować.

h3. Mityczny ptak

Kruk pełnił olbrzymią rolę w mitologiach różnych kręgów kulturowych. To ptak, który nacechowany jest bogatą symboliką, czczony przez wiele kultur. W dawnych mitach pełni role wyłącznie pozytywne. Czarny kruk uchodził za symbol inteligencji, był ptakiem wróżebnym i proroczym, ptakiem słońca i świtu, bo krakaniem obwieszczał nadchodzący dzień.

W symbolice wszystkich ludów i wszystkich kultur był strażnikiem tajemnic. W wierzeniach skandynawskich kojarzony był z Odynem, bogiem wojny i wojowników, był symbolem mądrości i wiedzy tajemnej. W wierzeniach słowiańskich kruki były mieszkańcami Wyraju? zaświatów, z których odlatywały jesienią i zimą, po to by sprowadzić na świat reinkarnowaną duszę.

Dziś kruki są obwiniane m.in. o spadek liczebności zajęcy w lasach. Nie jest to do końca prawdą, gdyż znacznie większą rolę odgrywają tutaj lisy i kuny.

(materiał nadesłany przez Nadleśnictwo Kartuzy, oprac. na podst. A.G. Kruszewicz, Ptaki Polski, Warszawa 2010, s. 121.; P. Oglęcki, Strażnik tajemnic [w:] Echa Leśne nr 4(626) 2016, s.12-15.)