Nie ma chyba tak ?nielubianego? drzewa, jak topola. W okresie rozsiewania jej nasion na ulicach unosi się mnóstwo białego puchu, który alergicy obwiniają za powstawanie uczulenia. Topola rośnie bardzo szybko i równie szybko pada, często na drogi. Czy rzeczywiście topola jest tylko utrapieniem?

Topole to jedne z najczęściej występujących drzew w miastach i na wsiach, rzadziej spotykane w lasach. Są wyjątkowo mało wymagające, rośnie im się dobrze w każdych warunkach. Żyją maksymalnie 200 lat w zależności od gatunku. Osiągają potężne rozmiary, majestatyczne topole można zobaczyć m.in. w Kartuzach, w parku przy ul. Klasztornej. Kilka z nich jest pomnikami przyrody.

Mówi się o nich, że mają ?złą energię?, zakłócają funkcjonowanie organizmu, w ich otoczeniu tracimy energię do działania, łatwo popadamy w depresję. Nie należy odpoczywać w ich pobliżu.

Gatunków topoli jest około czterdziestu, trzy z nich są w Polsce rodzime ? topola czarna, biała i osika. Biała (zwana białodrzewem) i czarna (sokora, lub topola nadwiślańska) tworzą łęgi w dolinach nadrzecznych, osika (topola drżąca) jest mieszkańcem lasów liściastych. Jednak odmian, mieszańców ? hybryd topól jest ponad sto, ponieważ łatwo się krzyżują.

h3. Topola czarna

Ten gatunek należy do najwyższych i najgrubszych drzew w Polsce. Kiedyś była sadzona masowo przy drogach ? ze względu na to, że szybko rośnie i toleruje uciążliwości miejskie i przemysłowe, a także zadowala się nawet suchymi, ubogimi warunkami glebowymi. Topole stanowiły osłonę od wiatru, kurzu i hałasu. Wytwarza w olbrzymich ilościach nasiona roznoszone przez wiatr w postaci białego puchu nasiennego przypominającego watę.

h3. Topola biała

Równie potężna, co topola czarna. Jej liście są jednak zupełnie inne ? przypominają klonowe, od spodu są srebrzystobiałe. Topole białe, razem z czarnymi, to jedne z najgrubszych, najbardziej rozłożystych drzew. Dzięki bardzo oryginalnej korze i efektownym liściom, topola biała jest cenionym drzewem ozdobnym. Jest ona często sadzona w parkach oraz stosowana jako element zieleni miejskiej, w tym jako drzewo przydrożne - jej owłosione liście dobrze wyłapują kurz.

h3. Topola osika

Średniej wysokości drzewo, nie tak majestatyczne jak biała i czarna. Ze względu na małe wymagania zasiedla praktycznie każdy teren ? jest gatunkiem pionierskim. W lasach nie sadzi się jej w uprawach, rozsiewa się sama w dużych ilościach i stanowi gatunek domieszkowy w drzewostanie. Występuje na całym obszarze lasów w Polsce. Jest gatunkiem krótkowiecznym ? osiąga dojrzałość w wieku 50-60 lat, dożywa maksymalnie do 100 lat.

Osiki są wyjątkowo wytrzymałe ? odporne na mrozy, zanieczyszczenia, dlatego sadzi się je na terenach zdegradowanych i rekultywowanych. Zwracają na siebie uwagę niewielkimi liśćmi, które są niemal okrągłe, mocno ząbkowane i wprawiane w drgania przez najmniejszy powiew wiatru - stąd druga nazwa, topola drżąca. Osika, nazywana też ?osiną?, owiana jest licznymi legendami. Według jednej z nich osika drży ze zgrozy od czasu, gdy Kain zabił Abla osikowym (osinowym) kołkiem. Takim kołkiem można było też unieszkodliwić wampiry znane z legend i kultury, osinowy kij wbijano w grób samobójców.

h3. Kręcą nosem na topolę

Wielu alergików uskarża się na negatywne dla nich skutki owocowania topoli, zwłaszcza w obecnym okresie, gdy na ulicach miast znajduje się mnóstwo białego puchu. Wielu uważa, że zaśmieca on przestrzeń miejską, ?wchodzi? do mieszkań, skąd ciężko go usunąć. Między innymi dlatego w wielu miastach (m.in. Poznaniu) organizowano nawet akcje wycinania tych drzew.

Pokryte białą ?watą? chodniki to sprawka okazów żeńskich topoli ? produkują one nasiona otulone pęczkiem miękkiego, śnieżnobiałego puchu. Topola może wytworzyć nawet 25 mln nasion rocznie. Jednak okazuje się, że uczula ona rzadziej niż inne drzewa.

Jak podkreślają naukowcy z "Fundacji EkoRozwoju FER":http://aleje.org.pl/pl/o-alejach/faq/467-czy-wycinanie-topoli-jest-dzialaniem-nagannym - okres owocowania topoli (a więc wytwarzania puchu) zbiega się w czasie z początkiem pylenia traw (i wystąpieniem objawów uczuleniowych wywołanych alergenami pyłku traw). Wielu uczulonych na pyłek traw sądzi, że przyczyną dolegliwości występujących w tym okresie jest biały puch topoli (powszechnie uważany za pyłek topoli). Pojawiające się masowo duże ilości puchu mogą działać drażniąco na błonę śluzową nosa i spojówki, nie mają jednak właściwości uczulających.

Nasi zachodni sąsiedzi znaleźli nawet sposób na wykorzystanie topolowego puchu. Okazuje się, że jego właściwości są porównywalne z puchem ptasim. Niemcy z mieszanek topolowego puchu z bawełną produkują ekologiczne poduszki i kołdry.

h3. Pomocna topola?

Topola nie jest również lubiana przez stolarzy ? ze względu na miękkie, lekkie i pełne wody drewno nie nadaje się na deski. Chociaż drewno to nie przedstawia zbyt wielkiej wartości w przemyśle meblowym czy budownictwie, to znajduje zastosowanie do produkcji papieru. W związku z deficytem drewna do przerobu przemysłowego głównie celulozowego i płytowego, obecnie na całym świecie obserwuje się zakładanie plantacji drzew szybko rosnących, głównie różnych odmian topól. Najszybciej wzrasta ich powierzchnia w Azji ( Chiny, Indie ) ale i w Europie. W 2005 roku plantacje zajmowały 3,6% ogólnej powierzchni leśnej naszego kontynentu. Drewno topól wykorzystuje się również do produkcji skrzynek i opakowań, desek kreślarskich, zapałek, koszyków na kaszubskie truskawki. Z osiki wytwarzano legendarne husarskie kopie.

Jak podają naukowcy z Fundacji EkoRozwoju FER - hybrydowe odmiany topoli usuwają niektóre zanieczyszczenia z gleby i wody, zwłaszcza atrazyny. Substancja ta jest najczęściej stosowanym pestycydem w USA, a zanieczyszczenie nią gleby i wód stanowi także poważny problem w Polsce.

?Topole nie tylko usuwają atrazynę z gleby i wody gruntowej, akumulując ją w swoich tkankach, ale przekształcają ją w substancje mniej toksyczne(...). Walka z zanieczyszczeniami za pomocą roślin nie jest pomysłem nowym. Kto by jednak pomyślał, że takie działanie może mieć tak popularne drzewo parkowe jak topola.? - wyjaśniają naukowcy.

Okazuje się, że topole mają też zastosowanie w ziołolecznictwie. Zebrane wczesną wiosną pączki topoli czarnej, białej lub osiki zawierają glikozydy fenolowe (m.in. salicyna, populina), olejki eteryczne, garbniki, żywice, sole mineralne, flawonoidy. Mają działanie: moczopędne, przeciwgorączkowe. Obniżają poziom mocznika i innych szkodliwych metabolitów w organizmie.

To może topolę da się jednak polubić...?

(materiał nadesłany przez Nadleśnictwo Kartuzy)