Na skraju kompleksu lasów Nadleśnictwa Kartuzy, tuż przy północno-zachodniej granicy Kartuz, znajduje się wyjątkowej urody i wartości kulturowo-przyrodniczej fragment lasu. Rosną tu ponad 100-letnie drzewa, a podziwiać je można spacerując po specjalnie utworzonej kilka lat temu przez Nadleśnictwo ścieżce przyrodniczej.

Urozmaicona rzeźba terenu z małym strumykiem, płynącym w głebokim jarze, różne gatunki przewaznie ponad stuletnich drzew leśnych, wszystko to wspaniale ze sobą harmonizuje. Właśnie w tym miejscu Nadleśnictwo Kartuzy postanowiło w tym szczególnym fragmencie lasu stworzyć Arboretum Leśne z przyrodniczą ścieżką edukacyjną im. Jerzego Schwengla. Ścieżka powstała w 2011 roku jako upamiętnienie Międzynarodowego Roku Lasów ogłoszonego przez ONZ.

h3. Prawdziwe bogactwo dendroflory

Zachowały się tu ponad 170-letnie buki oraz kilkanaście innych rodzimych gatunków drzew, a także gatunki pochodzące z Ameryki Północnej. Było to możliwe dzięki trwającej ponad wiek trosce kilku pokoleń kartuskich leśników o to wyjątkowe miejsce.

W arboretum, na powierzchni 0,43 ha, znaleźć możemy duże bogactwo dendroflory. Wytyczona ścieżka edukacyjna wiedzie przez najatrakcyjniejsze formy ukształtowania terenu i umożliwia obserwowanie z niewielkiej odległości 23 gatunków drzew leśnych, z których większość liczy od 100 do ponad 170 lat.

Rosną tu: 100-letni żywotnik olbrzymi mający ponad 26 m wysokość, około 160-cm obwód pnia czy jedlica (daglezja) zielona ? drugi najwyższy gatunek drzewa na świecie. Te rosnące w Kartuzach mają do 36 m wysokości i obwody pni ponad 260 cm. Nie brak tu rodzimych buków, grubych lip, jaworów, jodeł, świerków i sosen. Są klony zwyczajne, dęby szypułkowe i bezszypułkowe, a nawet północnoamerykański dąb czerwony liczący ponad 100 lat. Jest czereśnia dzika, jesion wyniosły, topola osika, modrzew europejski olsza czarna, wierzba iwa, a także wiąz górski.

Od wczesnej wiosny do pierwszych zimowych chłodów, w czasie wędrówki po ścieżce oprócz wielu drzew można podziwiać ponad 150 gatunków roślin zielnych i krzewów. W arboretum rośnie kilkanaście gatunków prawnie chronionych w Polsce roślin, w tym dwa gatunki krzewów. Występują tu naturalnie rosnące rośliny pogórza i górskie, bardzo bogaty jest świat ptaków, owadów, grzybów. Długość ścieżki wynosi prawie kilometr, a można po niej spacerować o każdej porze roku ? większość tutejszych atrakcji zmienia swój koloryt w rytmie pór roku. Nie należy jednak zbaczać ze ścieżki, aby nie zniszczyć żadnego z licznych klejnotów przyrody, które przetrwały tutaj przez co najmniej kilkanaście dziesięcioleci.

Osoby poruszające się po ścieżce będą mogły korzystać z udogodnień w postaci trzech kładek nad strumykiem, poręczy i schodów drewnianych, ułatwiających bezpieczne poruszanie się po największych stromiznach. Są stojaki na rowery, drewniane ławki, zainstalowano tam także monitoring.

h3. O historii terenu Arboretum

Kartuskie arboretum to obiekt przyrodniczy szczególnej rangi. Samo usytuowanie tego miejsca jest wyjątkowe ? leży w odległości zaledwie 700 m w kierunku północno-zachodnim od najcenniejszego zabytku architektury Kartuz ? kościoła poklasztornego zakonu Kartuzów.

Do roku 1380, kiedy z Pragi przybyli tutaj pierwsi zakonnicy, cały obszar obecnego arboretum był dość wysokim wzgórzem morenowym. Już w pierwszych latach pobytu na Kaszubach zakonnicy poczynili ogromne zmiany, zarówno w ówczesnej szacie roślinnej, jak i w kształcie tego wzgórza. Rosnące tutaj puszczańskie buki wycinano jako materiał energetyczny służący do wypalania cegieł formowanych z gliny morenowej. Cegła ta, produkowana przez kartuzów, była podstawowym materiałem do budowy. Nadzwyczaj piękne ukształtowanie terenu obecnego arboretum, utworzenie malowniczej doliny z potoczkiem, a także powstanie licznych ?mikrosiedlisk?, zawdzięczamy więc kartuskim zakonnikom i regeneracyjnemu działaniu natury oraz kaszubskiemu klimatowi.

Przypuszczalnie do początku XX w. wyeksploatowane tereny wzgórza pozostawiono ?do zagospodarowania? tutejszej przyrodzie. Wtedy już rosły tam kilkudziesięcioletnie buki, z których większość żyje tam do dzisiaj.

Arboretum nie powstałoby, gdyby nie wcześniejsza działalność zakonu kartuzów. Pierwszą opublikowaną wiadomość o tym, jakie gatunki drzew rosły kiedyś w okolicach Kartuz zawdzięczamy przeorowi miejscowego zakonu ? Jerzemu Schwenglowi. Zachował się do naszych czasów kilkustronicowy list z 1746 r. opisujący osobliwości przyrodnicze zaobserwowane na terenach należących do kartuzów.

W liście tym zmieścił spis 35 gatunków drzew i krzewów rosnących w znanej mu części Kaszub. To pierwszy znany dokument charakteryzujący ówczesną dendroflorę okolic Kartuz. Na trasie ścieżki można zobaczyć 18 gatunków drzew i krzewów, których nazwy figurują w spisie Schwengla sprzed 280 lat. Rosną one zaledwie kilkaset metrów od miejsca, gdzie przez ponad 50 lat mieszkał i pracował ten wybitny przeor i uczony.

(materiał nadesłany przez Nadleśnictwo Kartuzy)