Nie sposób wyobrazić sobie polskich krajobrazów bez tego drzewa. Wierzba najszybciej ze wszystkich drzew okrywa się zielenią i puszystymi srebrnymi baziami. Jej gałązki to nieodłączny element wielkanocnego wystroju. Wiele różnych gatunków wierzb rośnie też na terenie Nadleśnictwa Kartuzy.

W Polsce występuje około 30 gatunków wierzby, a także wiele odmian i mieszańców, tworzących zarówno formy drzewiaste, jak i krzaczaste. Wśród gatunków można wymienić choćby wierzbę białą (której odmianą jest wierzba płacząca), wierzbę iwę, wierzbę szarą, wierzbę kruchą, wierzbę purpurową (wiklinę) itd.

Wierzba iwa.

p=.
Wierzba biała.

Wierzba to roślina rozdzielnopłciowa, dwupienna i owadopylna. Jej kwiaty zebrane w kwiatostany zwane ?kotkami? pojawiają się jednocześnie z liśćmi wczesną wiosną. Wierzby białe dożywają stu lat, rosną szybko, głównie w lasach łęgowych wzdłuż rzek, nad jeziorami. Są krótkowieczne ? stare wierzby są często zmurszałe i dziuplaste. Wiele gatunków wierzb rośnie również na terenie Nadleśnictwa Kartuzy.

Wierzby często rosną nad wodami.

Przydrożne wierzby kreują typowy krajobraz naszego kraju. Fryderyk Chopin uwieczniony na pomniku w warszawskich Łazienkach odpoczywa pod koroną starej, ogłowionej, rozłożystej wierzby. Niestety wierzby powoli giną z krajobrazu ? wiejskie drogi nie są już obsadzane wierzbami, a starsze drzewa niejednokrotnie narażone są na działania wandali, rozpalających wewnątrz ogniska.

p=.
Kwiatostany męskie wierzby iwy.

h3. Wielkanocny symbol

W Polsce wierzba symbolizuje siły żywotne, zdolność odradzania się, zmartwychwstanie ? najszybciej ze wszystkich drzew okrywa się zielenią i puszystymi, srebrnymi baziami. Uważa się je za drzewo ?miłujące życie?, ponieważ rośnie w każdych warunkach, chociaż najchętniej nad wodami.

bq. A wierzba rzekła: ?Wiecznie trwam.
Odradzam się wiekuiście.
Jeśli mię zrąbią ? umarły pień
wypuszcza nowe liście...
Ze ściętej gałązki odrastam znów
i zapuszczam w ziemię korzenie...
Nie znam co smutek. Nie znam co śmierć.
Zwycięsko się zielenię!

(J. Ejsmond, Drzewa, w: Bajka Polska, Ossolineum, Wrocław, 1992, s. 92.)

Gałązki wierzbowe są podstawowym składnikiem palmy wielkanocnej. Dawniej, kotki wierzbowe poświęcone w Niedzielę Palmową, łykano, aby ustrzec się przed chrypką i bólem gardła. W niektórych miejscach w Polsce istniał zwyczaj symbolicznego biczowania się wierzbowymi gałązkami po powrocie z kościoła w Niedzielę Palmową.

Gałązkami wierzby strojono biały obrus na stole wielkanocnym. Są nieodłącznym elementem wielkanocnego wystroju, dodawane są do stroików, zdobią koszyki wielkanocne, widnieją na pocztówkach, ?baziami kotkami? ozdabiane są baby, ciasta itp.

h3. Magiczne i zdrowotne właściwości

Wierzbowym witkom niegdyś przypisywano właściwości czarodziejskie i życiodajne. Za ich pomocą wyganiano czary, złe duchy i choroby. W folklorze polskim wierzby, zwłaszcza te dziuplaste i zarośla wierzbowe (rokiciny), bywały często mieszkaniem diabłów, zwłaszcza Rokity. Wierzbę ?czciły? zwłaszcza czarownice, które używały wierzbowego powrósła do wyrabiania swoich mioteł.

p=.
Wierzba biała

W świecie chrześcijańskim uważano, że wierzby tłumią pożądanie zmysłowe, wskutek czego były symbolem czystości. Święty Metody pisał, że wierzba symbolizuje dziewictwo, bo: ?jej kwiat zalany wodą i wypity zabija wszystko, co pociąga do spraw seksualnych i gasi podniety tak długo, aż doszczętnie wytrzebi i uczyni bezpłodnym wszelki zapał wiodący do prokreacji?.

Najlepsze właściwości lecznicze posiada wierzba purpurowa, czyli wiklina. Korę z młodych i gładkich gałązek zdejmuje się wczesną wiosną i suszy. Kora wierzby zawiera glikozydy fenolowe, flawonoidy, garbniki i galotaniny, kwas elagowy, katechinę i sole mineralne. Ma działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i przeciwbakteryjne. Dzięki garbnikom kora ma działanie przeciwbiegunkowe, przeciwzakrzepowe i przeciwpotne.

Wierzba purpurowa - wiklina.

(materiał nadesłany przez Nadleśnictwo Kartuzy)