W ostatki na Kaszubach pojawiały się maszkary i śledziowy łachmaniarz

Zapustny wtorek - tak na Kaszubach nazywano dzień przed Popielcem, dziś potocznie zwany "śledzikiem". Wiązał się on z masą obrzędów, ale też dobrą zabawą. Suto jedzono, bawiono się do późna, a na zabawach w karczmach nie brakło przebierańców.

Trzy ostanie dni przed Popielcem na Pomorzu nazywano "gościnnymi dniami". Hucznie żegnano karnawał - od tzw. tłustej niedzieli do śledzika.

Zapustne tańce

Wielu wykorzystywało te dni na odwiedziny bliskich. Goszczono się wzajemnie, oczywiście nie zapominając o obrzędach, wśród których popularne były zapustne tańce. 

- Niegdyś na całym Pomorzu bardzo rozpowszechniony był taniec "na wysoki len", zwany też lennym. Starsza wiekiem niewiasta z przytroczoną do pasa wiązką lnu tańczyła rytmicznie, starając się co chwila wyżej podskoczyć. Wysokość tego podskakiwania miała zapowiadać taką samą wielkość wyrosłego w tym roku lnu - opisuje Roman Landowski w książce "Dawnych obyczajów rok cały". 

Podobnie wyglądał też taniec zwany jędrznym tańcem - tylko że w tym przypadku wykonywany był przez młodych mężczyzn, a im wyżej podskoczyli, tym wyższe miało wyrosnąć zboże. Tańce te były popularne m.in. w Sierakowicach, jak pisze Bożena Stelmachowska w książce "Rok obrzędowy na Pomorzu"

Purcle i ruchanki

Ludowym zabawom towarzyszył tłusty poczęstunek. Na stołach pojawiały się pączki, czyli purcle, a także drożdżowe ruchanki i zapustne placki ziemniaczane zwane plincami. 

- W myśl powszechnego zwyczaju, w ostatnie 3 dni zapustne pieką „plince", a najuboższy chałupnik kaszubski gotuje w zapusty mięso, nie oszczędzając ostatniej chociażby kury. Bo gdyby kto w dni te nie jadł mięsa, przez rok cały gryzłyby go komary - pisze Stelmachowska.

We wtorek do syta objadano się purclami, ale część drożdżowego ciasta trzymano do wieczora, aby upiec z niego popielcowy placek. Przyrządzano go w gorącym popiele, a zwano popielnikiem. 

Maszkary i dziad ze śledziem

W gościnne dni - zwłaszcza w powiecie kartuskim, odbywały się pochody maszkar. Bożena Stelmachowska opisuje:

W powiecie kartuskim obchodzą w niektórych wsiach maszkary, jak niedźwiedzie, kozły, Żydzi, Cyganie, tańczą i zabawiają przyśpiewkami. W Kartuzach i okolicy podczas pochodów i tańców przyśpiewują: "Ściera, Maciera. Nie chciała prostego, kręconego walca. Poszła do „Koszbańca"

W zapustny wtorek, czyli dziś popularny "śledzik" mieszkańcy wsi spotykali się w karczmach, by urządzać tzw. koźle wieczory (nazwa wzięła się od przebierańców).

Gdy dochodziły końca chwile wesołości w karczmach, o północy wchodziła tam postać odziana w łachmany, ze śledziem w ręku. Jej zadaniem było ukrócić tańce. 

- Kto się długo ociągał wzmagał gniew śledziowego łachmaniarza. Tańczących jeszcze po północy batogiem przepędzał - pisze Roman Landowski. 

Zapusty musiały być wesołe, żeby post był smutny. Mówiono wówczas: "Zapust smutny, post wesoły: będziesz człeku przez rok goły".

W domach chowano do worków muzyczne instrumenty, zwierciadła, świecidełka. Z tłuszczu szorowano patelnie i garnki, potem głęboko je chowano. Zaczynano przygotowywać postne potrawy, wśród których popularne były żur i śledź.