Pilot, uczestnik bitwy o Anglię, propagator Kaszub - oto patron Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Kartuzach

W czerwcu tego roku mija 9 lat od nadania kartuskiej Bibliotece Publicznej imienia Janusza Żurakowskiego, polskiego pilota – uczestnika kampanii wrześniowej i bitwy o Wielką Brytanię podczas II wojny światowej, pilota doświadczalnego, założyciela ośrodka wypoczynkowego o nazwie "Kartuzy" w Kanadzie na tzw. "Kaszubach Kanadyjskich".

Dla przypomnienia motywów wyboru Żurakowskiego na patrona Biblioteki, jego życia i zasług, publikujemy fragmenty artykułu P. Zofii Watrak (ówczesnej dyrektor Galerii Refektarz), który ukazał się w miesięczniku "Pomerania":

"Kiedy […] Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Publicznej w Kartuzach nadawano imię Janusza Żurakowskiego, nie brakowało osób, które dziwiły się, a nawet protestowały. Dlaczego to właśnie on, mieszkający w Kanadzie, stał się patronem biblioteki, choć na jej historię pracowali inni, bezpośrednio z nią związani i bardziej zasłużeni?

[…] Dokonując wyboru patrona dla biblioteki, jej dyrektor Kazimiera Nowicka brała pod uwagę zarówno historię, jak i wpływ na przyszłość. Na jubileusz 65-lecia MiPBP w Kartuzach nałożyła się 50. rocznica powstania osady Kartuzy w Kanadzie. A założył tę osadę właśnie Janusz Żurakowski, wybitny konstruktor, pilot doświadczalny, bohaterski uczestnik walk o Londyn odznaczony Virtuti Militari i trzykrotnie Krzyżem Walecznych. Jego imieniem nazwano budynek lotniczego ośrodka doświadczalnego w Albercie, W Barry’s Bay, gdzie został pochowany 9 lutego 2004 roku, otwarto park jego imienia. Stanął tam jego pomnik i model samolotu CF-105 Arrow, nad którego konstrukcją pracował. Z jego wizerunkiem wydano w roku 1996 srebrną monetę o nominale 20 dolarów kanadyjskich. Jeszcze jeden wizerunek Janusza Żurakowskiego powstał w Kartuzach, wykonany przez znakomitego rzeźbiarza, prof. Sławoja Ostrowskiego, członka Rady Programowej Galerii Refektarz. […]

Trudno przecenić zasługi Janusza Żurakowskiego, nie-Kaszuby, dla promocji Kaszub i Kartuz oraz dla Kanadyjczyków, których los rzucił daleko od ziemi ojców. Pierwsi osadnicy kaszubscy pojawili się w Kanadzie w XIX wieku, pochodzili m. in. z Lipusza, Parchowa, Mirachowa, Chwaszczyna i Dziemian. Malownicze krajobrazy prowincji Ontario, z jej jeziorami i lasami przypominały im rodzinne strony, tak jak Żurakowskiemu, który tam postanowił osiedlić się z rodziną. Po długiej tułaczce i wojennych przeżyciach w Ontario znalazł wreszcie spokój. Miejscowa ludność, potomkowie dawnych osadników z Kaszub i ci, którzy przybyli po drugiej wojnie, początkowo była nieufna i powściągliwa. Brakowało im poczucia integracji i zdawania sobie sprawy z tego, skąd się wywodzą. To Janusz Żurakowski, który urodził się na Ukrainie, i jego zona Anna zmienili ich świadomość. Uczyli ich własnych korzeni. Zbudowany w roku 1960 pensjonat Kartuzy stał się miejscem przyciągającym Polaków złaknionych wiedzy o odległej Ojczyźnie. Uczyli się jej od gospodarzy i w Polskim Instytucie Kaszuby, powstałym w 1985 przy udziale Anny Żurakowskiej. Była to jedyna placówka podtrzymująca tradycje kaszubskie na tym terenie. […]

Decyzja wyboru patrona dla MiPBP w Kartuzach była jak najbardziej zasadna, w moim przekonaniu jest wyrazem nowoczesnego myślenia o tym, co lokalne, a co bardziej uniwersalne i powszechne. Historyczna sytuacja Kaszub skłaniała przez długi czas do walki o własną tożsamość i odrębność kulturową, o ochronę języka, tradycji regionalnych, obyczajów i zwyczajów, innymi słowy: skłaniała do pielęgnacji autonomii własnego ducha. Żyjemy jednak w czasach swobodnego przepływu komunikacji między tym, co lokalne w określonym miejscu, a tym, co jest lokalne w innym miejscu. Współczesność wymaga konfrontacji między tymi obszarami, bo daje ona z jednej strony poczucie regionalnego zakorzenienia i własnej suwerenności, a z drugiej – uczestniczenia w tym, co jest globalne i uniwersalne. […] Wartości regionalne nabierają istotnego znaczenia tylko wtedy, gdy konfrontowane są z uniwersalnymi. […]

Żurakowski artystą nie był, nie urodził się na Kaszubach, chociaż spędzał tu wakacje, a w Kartuzach był tylko parę razy. A jednak w Kanadzie, gdzie rzuciły go powojenne losy, zbudował właśnie Kartuzy, nie na przykład ukraińską Ryżawkę, w której się urodził. Kultura i tradycja Kaszub stały się tymi wartościami, wokół których integrował kanadyjskich osadników z Polski, rozbudzając w nich potrzebę poznawania własnych rodowodów i tożsamości.”

Watrak Zofia: Lotnik patronem biblioteki, „Pomerania” 2011, nr 9, s. 30-32

Więcej o życiu Janusza Żurakowskiego można przeczytać między innymi w jego wspomnieniach wydanych pod tytułem: "Nie tylko o lataniu", czy też w obszernej biografii Billa Zuka "Janusz Żurakowski: legenda przestworzy", które dostępne są w Bibliotece Publicznej w Kartuzach. Więcej publikacji na ten temat znaleźć można w zestawieniu bibliograficznym: Żurakowski Janusz (1914-2004). Zachęcamy również do zapoznania się z publikacjami na temat emigracji kaszubskiej w Kanadzie i nie tylko: Kaszubi za granicą; Kaszubi za granicą – artykuły czasopism.