Wzrasta liczba przestępstw na tle narodowościowym i rasowym

Zwiększyła się skala przyzwolenia na obwinianie ludzi z powodu pochodzenia, rasy i religii. Najczęściej dochodzi do zaczepek słownych, pomagamy też napadniętym - powiedział PAP Piotr Skrzypczak ze stowarzyszenia Homo Faber. Z danych policji wynika, że wzrasta liczba przestępstw na tle narodowościowym i rasowym.

Dane policyjne z pierwszego półrocza 2025 r. wskazują, że w porównaniu z rokiem ubiegłym wzrasta liczba przestępstw z nienawiści na tle rasowym, etnicznym, wyznaniowym lub homofobicznym. Jak poinformowała PAP podkom. Iwona Kijowska z Komendy Głównej Policji, w 2024 r. stwierdzono ogółem 761 takich przestępstw, a w pierwszej połowie tego roku (do końca czerwca) zanotowano ich 469.

Najwięcej śledztw dotyczy napaści z powodu ksenofobii, rasizmu lub nietolerancji religijnej, czyli artykułu 257 Kodeksu karnego mówiącego o publicznym znieważeniu albo naruszeniu nietykalności osoby z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej i wyznaniowej. W 2024 r. policja zanotowała 368 takich spraw, w pierwszej połowie tego roku - 216.

[ZT]69613[/ZT]

Na drugim miejscu pod względem liczebności są przypadki przestępstw określonych w artykule 256 p. 1 kk, mówiącym o propagowaniu nazizmu, komunizmu, faszyzmu lub innego ustroju totalitarnego oraz nawoływaniu do nienawiści na tle różnic narodowościowych, rasowych, wyznaniowych. W roku 2024 zanotowano 246 takich przypadków, a w tym roku do końca czerwca było ich 175.

Komentując te dane, Piotr Skrzypczak z lubelskiego stowarzyszenia Homo Faber podkreślił, że statystyki nie odzwierciedlają rzeczywistej skali takich przestępstw ze względu na to, że część pokrzywdzonych osób w ogóle nie zgłasza tego policji. Jego zdaniem ataków przeciwko osobom z doświadczeniem migracji może być więcej również dlatego, że wzrasta wśród nich świadomość swoich praw, a także wsparcie organizacji społecznych.

- Jeśli ktoś do nas przychodzi w podobnej sprawie, to pomagamy mu w zrozumieniu sytuacji, zgłoszeniu na policję. Jeżeli nie znajdzie się ona w statystykach, to przestępstwa nie będą ścigane, a władza będzie mogła mówić, że jest bezpiecznie - wyjaśnił Skrzypczak.

Zapytany o rodzaje ataków na cudzoziemców wskazał, że najczęściej dochodzi do słownych zaczepek typu "wracaj do swojego kraju", np. w autobusie, na ulicy, w sklepie.

- Pomagamy też osobom napadniętym, pobitym, ale nie jest to duża skala. Natomiast coraz częściej pojawia się wykluczanie i unikanie. Polega to na tym, że trudniej np. znaleźć mieszkanie osobom z innym kolorem skóry czy językiem i akcentem - dodał ekspert.

Według niego zwiększyła się skala przyzwolenia na mówienie wprost rzeczy, które - jak podkreślił - jeszcze niedawno uchodziły za jakiś margines czy skrajność, czyli obwinianie ludzi z powodu pochodzenia, rasy, religii itd.

- Ostatnio w przestrzeni publicznej słyszalne jest, że migranci mają, mówiąc delikatnie, "szybko opuścić kraj", bo sobie ich tu nie życzymy. I to wszystko powiedziane jest wulgarnymi słowami. Politycy budują w ten sposób sztuczne zagrożenie i dają łatwą odpowiedź na skomplikowaną rzeczywistość, jak np. "wszystko będzie dobrze, jeżeli zamkniemy granice i nie wpuścimy ich do kraju" - opisał Piotr Skrzypczak.

Zwrócił uwagę, że ludzie zazwyczaj nie weryfikują wypowiedzi dotyczących obaw i lęków oraz bezrefleksyjnie ufają uproszczeniom, które w konsekwencji powodują nienawiść. Podkreślił, że według piramidy Gordona Allporta zachowania związane z eskalacją przemocy i nienawiścią zaczynają się od narracji i języka, które służą uprzedmiotowieniu innych.

- Jestem przekonany, że część polityków robi to z premedytacją, aby ugrać na tym więcej głosów. Społeczeństwo jest podzielone, w związku z tym jest to dosyć łatwe - zaznaczył.

Zapytany o powody zwiększonej akceptacji dla zachowań rasistowskich i ksenofobicznych w społeczeństwie podkreślił, że budowa państwa demokratycznego i bezpiecznego jest dużym wyzwaniem.

- Moim zdaniem gdzieś w okolicach akcesji do Unii Europejskiej trochę odpuściliśmy te tematy w edukacji, w debacie publicznej, zachłystując się pieniędzmi na rozwój gospodarki. Przestało się mówić o wartościach, o rzeczach fundamentalnych, które pozwalają człowiekowi odpowiedzieć na najważniejsze pytania, czyli jak mam funkcjonować w społeczeństwie, jakie wartości wyznaję - ocenił Skrzypczak.

Jednocześnie zwrócił uwagę, że większość Polaków ma doświadczenie migracji w swoim najbliższym otoczeniu. Podkreślił, że trudne doświadczenia często powodują odwrotny skutek.

- Jeśli powracającego do Polski źle traktowano za granicą, to chce się odegrać i wziąć odwet za trudności i upokorzenia. Wbrew pozorom w takich osobach nie ma więcej empatii i otwartości - powiedział ekspert.

Do tego dochodzi - jak wskazał - naturalny lęk i strach przed obcymi, który wzmacniany jest fake newsami i uproszczonymi wyobrażeniami na czyjś temat. Zdaniem Piotra Skrzypczaka należy obniżyć poziom emocji. Zwrócił uwagę, że często media podają narodowość, jeśli to cudzoziemiec popełnił przestępstwo, a inaczej jest w przypadku Polaków, gdzie nie jest to jedną z głównych informacji w tekście.

- Przez to w głowie tworzy się nam obrazek, że tylko cudzoziemcy popełniają złe rzeczy - zaznaczył.

W tym kontekście przywołał eksperyment Jane Elliott polegający na sztucznym podziale osób z niebieskimi i brązowymi oczami.

- "Lepszą" grupą byli brązowoocy, którzy bardzo szybko zaczęli dyskryminować innych i trzeba było wręcz przerwać eksperyment. Przecież to cecha wyglądu, która nie ma wpływu na funkcjonowanie ludzi - podobnie jak miejsce urodzenia, kolor skóry itd. Są to mechanizmy doskonale znane w III Rzeszy - podkreślił ekspert.

(gab/ ren/ joz/ amac/)